6. L’adjektivo rara:
rarajo = objekto od ago qua esas rara, dum ke
rareso = qualeso di rara kozo.
7. L’adjektivo naiva:
naivo = persono qua esas naiva,
naiveso = qualeso di ta, dum ke
naivajo = ago di ta.
42
8. La substantivo fripono:
friponajo = ago di ta homo, dum ke
friponeso = la qualeso di ta.
Exerco 6
1. Dum plura hori la peskanto stacis preske til la hanchi en la kolda aquo. Pro to on povas
ya tre facile komprenar ke forta kataro atakis il samdie.
2. Pulsez do adminime la hanini ek la paviliono! Nam li despurigar ol.
3. Dum la decenso di la monto ni observis l’incendio qua extreme rapide difuzesis quo
rezultis de ke akuta vento suflis. Pluse la maxim multa konstrukturi konsistas ek ligno,
ed esas kovrita da (per) shindoli. Omno to esis oportuna a l’avida elemento.
4. La skulturo quan vu lor vidis, esas nur imituro dum ke l’imitajo, do la originalo, esas
ibe avane.
5. Ni ya povas esperar to; ma ka nia espero realeskas? To ya esas altro.
6. Segun l’opiniono di kelka medicinisti bon alkoholajo efikas multe min nocive kam ofte
pur aquo segun ke ca kontenas kompozanti.
7. La mixuro ek tala medikamenti esas prefere sanigiva por morduri de (da) viperi e simil
animali.
8. La uzuristo sequis la entraprezisto adsupre en la chambro ube ca prenis ek la kaso la
trati omnamonate pagita.
9. Jus kande la forestisto esforcis penetrar en la densajo por serchar la chasajo, il audis
pafo de dextre. Quik il kuris a ta sinso por serchar la pafinto. Ma lua pedo implikesis
dum la kuro en viburno; pro to il falis adsule, e tale ta furtechasisto sucesis eskapar.
10. Quankam la roti sinkis aden la sulo til la axo, ni tamen advenis ankore justatempe en
nia kampeyo.
11. Che la butikisto vu maxim bone kompras nur linaji e merceraji dum ke lua pikturi e
modluri ne esas rekomendinda.
12. La kuracisto restos nur tam longe kam la krizo esos pasinta; nam pos ta epoko la
morbo ne plus esas danjeroza.
13. Me renkontris sioro qua questionis me pri la voyo: quik on savis pro lua parol-maniero
ke il ne esas Germano. Me explikis a li la voyo. Pose il esforcis konversar en suedana.
Or me konocas la suedana nur tam multe kam la questionanto la germana; do esis
absolute neposibla komprenigar lu reciproke. Hazarde me vidis nia insigno en lua
butontruo, e quik la situeso tote chanjis. Do itera pruvo ke esas bona portar sempre
nia insigno.
43
7ma Leciono
A 18. (Adjuntajo) – Derivo dil substantivo
De la infinitivo:
On substitucas la finalo -ar per -o. Ta substantivi havas la senco e la signifiko di infinitivo
substantivale uzita; do tala substantivigita infinitivo esas ago o stando segun ke la radiko
(verbo) expresas ca o ta.
Exempli:
acenso, akomodo, atenco, merito, minaco, prezido, raporto, venko, voko, chagreno, falo,
halto, koncerto, manko, silenco, transakto, beligo, glatigo, liberigo, simpligo, desfaciligo,
destranquiligo, dupigo, monopoligo, partigo, sumigo, senhonorigo, senplumigo, aparigo,
chagrenigo, hipnotigo, stacigo, acentizo, aquizo, gumizo, lokizo, spicizo, vaxizo, desarmizo,
destronizo, birifo, flamifo, larmifo, ondifo, sangifo, sudorifo, vortifo, akomodeso, edukeso,
komplikeso, ordineso, separeso, situeso, trubleso.
A 15. (Adjuntajo) – General adjektivi
Ta adjektivi havas ofte la prepoziciono de (anke ek) dop oli, do la general adjektivo uzesas
quale substantivo; to eventas precipue se la substantivo havas ja altra adjektivo apud su.
Exempli:
o Kelki de lernanti (kelka lernanti)
o kelki de (ek) ta societi
o la cetero de la homaro
o plumulto de quaradek voti
o singlu de la soldati (singla soldato)
o multi de la urbani (multa urbani)
o nulu de la du posiblesi
A 23. Relati inter la kazi di substantivi e la aktiva e pasiva formo dil verbo
La akuzativo (rekta komplemento) di frazo en la aktivo divenas nominativo (subjekto dil
frazo) en la pasiva formo dum ke la nominativo (subjekto) dil frazo en la aktivo recevas la
prepoziciono da.
Exempli:
1. Aktiva formo:
La genitori amas la infanti.
La aktiva verbo en la substantival formo:
La amo dil genitori al infanti (o por infanti), o la genitoral amo al (por) infanti, o
infantamo dil genitori.
La frazo en pasiva formo:
La infanti amesas da la genitori.
La pasiva verbo en la substantivala formo:
La ameso dil infanti da la genitori.
[On ne devas elizionar la ed ameso por ke lameso havas altra senco].
2. Aktiva formo:
La voyajanto acensis la monto, o l›acenso dil voyajanto al monto;
od en pasiva formo:
La monto esas acensata da la voyajanto, o la acenseso dil monto da la voyajanto.
3. Aktiva formo:
44
La regimento persequos la enemiki (o la persequo dil regimento a la enemiki, o la
regimental persequo a la enemiko, o la enemiko-persequo dil regimento).
Per pasiva formo:
La enemiki esos persequata da la regimento, o la persequeso dil enemiki da la
regimento.
B l. (Adjuntajo) – Personala pronomo
La kompleta formo di il, el, ol ed anke di la nedefinita pronomo on (videz B 7) esas ilu, elu, olu, onu.
On uzas ta formi, do kun u, por la belsono, o por ke la vorto esez tre pezoza.
Oportas aplikar la litero u a ta vorti se on bezonas lakuzativala formo.
Exemplo: – Ka vu vidas ibe la sioro e siorino? Yes, ilun me konocas ma ne elu.
Noto 12 – Se onu ne volas o ne povas determinar la sexuo di ta individuo quan la personala
pronomo relatas, on uzas la pronomo lu qua montras individuo ma esas neutra relate
(pri) la genro. La pronomo lu havas quale plurala formo la sengenra li. De lu on derivas
la posedal pronomo lua (videz B 6).
Tala nocioni di qui la sexuo ofte ne esas klara, exemple: homo, individuo, infanto, persono;
anke la nomi d’animali, exemple hundo, kato, kavalo, on uzas por pronomo, lu. Ultre on
uzas lu dop kolektala nociono quale homaro, servistaro, hundaro.
Exempli:
1. Ni vidis ke ulo movis, ma en la obskura nokto onu ne povis determinar kad ol esas
persono od animalo od altro. Kande ni poke plu multe esis proximiginta, ni videskis
kun teroro grandega simio. Neregardite da lu ni sucesis eskapar ta danjeroza situeso.