1. Lokale:
o La kaptita ucelo flugis tra l’apertita pordo di la kajo.
o La voyo duktas tra prati ed agri til la bordo di foresto.
2. Figurale (sen movado):
o Tra fenduri di (en) la pordo me vidis en la internajo di la chambro.
o Ja la lumi brilas tra la frua krepuskulo.
E 30. super – montras la situeso di objekto qua esas plu supre kam altro, ed ne tushas ol
(kun o sen movado).
1. Lokale:
o Ita turmi quin vu vidas super la bosko, esas la turmi di famoza pilgrimala pregeyo.
o La suno varmega radiifis super ni.
2. Figurale:
o La esperantisti pozas lia idiomo Esperanto super la sublima ideo di komuna
linguo internaciona.
C 31. vice – indikas ke on pozas o donas ulo en la loko di altro.
Exempli:
o Vice pekunio il recevas insulti.
o Voluntez donar a me quale almonajo vice pekunio e nutrivi, anciena shui!
o Vice l’onklo la frato dil onklo advenis.
58
F 17. (Adjuntajo) – Reciproka frazligo
4. od ... od (o ... o) ligas du samranga frazi; nur un fakto valoras, sive ta di la un frazo,
sive ta di la altra. (komparez Noto 13).
Exempli:
o Dum la cayara festoludi en Oberammergau on povas voyajar de München ad
Obergammergau o per fervoyo o per automobilo o per aeroplano.
o Segun nia lego, vu devas persequar vua konkuranto, o por ke il pagez la
konvencionala sumo, o por ke il koaktesez cesar la vendo.
o Quo esas plu avantajoza? o tacar la tota eventajo o raportar detaloze olu?
o Nek ito nek ico esas rekomendenda; esas maxim bona vartar kad ula homi
denuncos ta desfortuno, o kad ol esos neglijata.
5. tam ... kam montras du o plura samvalora fakti; on trovas ta konjuncioni nur en la
sama frazo [komparez A 20. (1)]
Exempli:
o Tam de praktikala, kam de teoriala vidpunto la esperantisti ja plu ofte modifikis
grave, sive la formo, sive la senco di la radiki.
o En omna artificala lingui, la elementi tam en la gramatiko kam en la vortaro
divenas pokope plu komuna (od: sive en la gramatiko sive en la vortaro, od: ne
nur....ma anke).
o Diskursi en publika kunveni esas sen dubite bonega propagivo tam por la ideo
generale, kam por nia idiomo specale.
6. Adverbi quale okazionala reciproka konjuncioni:
a. lore ... lore
b. parte ... parte
c. unparte ... altraparte
d. unlatere ... altralatere
Exempli:
e. Subite il remarkas ke la maxim multi salutis, lore respektoze, lore ridetante,
quaze il esus bona konocato.
f. Ja kelka esperantisti expresis lia opiniono pri eventuala reformo; ili lore deziris,
lore demandis, lore postulis olu.
g. Tamen ol ne realigesis til nun, parte pro la granda indiferenteso di multi di lia
partiani, parte pro ula facile komprenebla intereso di lia editisti, parte pro la
desfacilajo efektigar konsento inter la diversa opinionani.
h. Ka do diversa opinioni existas en «Esperanto-lando»? Yes, nam unparte la
ortodoxa fideli, la Fundamentisti asertas ke Esperanto esas tote nechanjebla
dum ke altraparte progresema fideli kredas ke la omnadia uzado efektigas to
– do Esperanto esas ya chanjiva, mem chanjema – ma nultempe chanjebla per
rezolvi.
i. Fine la maxim progresemi de la esperantisti vartas til ke la guvernantari adoptos
unlatere Esperanto quale oficala linguo intemaciona ed altralatere lia delegiti
plubonigos la kaduka Esperanto. Omno to esas utopio, adminime en ica yarcento.
Nam nek la Fundamento restos netushebla, nek la omnadia uzado o l’uniono de
delegiti di diversa guvernantari povos enduktar vera plubonigi, omnakaze ne
tam longe kam ni e nia infanti vivos.
59
G 23. pre- – havas la senco di la prepoziciono avan od ante.
(Tala nova vorti kun ta prefixo povas funcionar quale radiko.)
Exempli: preavo, preavulo, preavino, predatizar, predestinar, predeterminar, predicar,
predispozar, prehistorio, preirar, prejudiko, prekondiciono, prelasta, preludar, prematura,
prenomo, preonklo, prepagar, preremarko, presavo, presendar, presentar, presorgar,
presupozar, preurbo, prevenar.
G 24. dis- – havas la senco simple partigar od igar a diversa lateri.
Radiko nur verbo.
Exempli: disdonar, disirar, dispecigar, dissekar, dissemar, dissendar, distranchar.
G 25. -ema – expresas inklineso o tendenco di ulu od ulo.
Pro to, -ema signifikas preske sempre mentala qualeso, ma kelkafoye anke korpala.
Radiko preske nur:
a. Verbo:
abstenema, amema, arogema, atakema, atencema, babilema, bonfacema, cedema,
ceremoniema, decidema, difamema, dormema, drinkema, dubitema, efikema,
entraprezema, fidema, flanema, gratitudema, imaginema, imperema, indulgema,
iniciatema, insidiema, insultema, intrigema, iracema, karesema, kolerema, kompatema,
komplezema, komplimentema, konciliema, konservema, konvergema, kredema,
kriema, laborema, ludema, manjema, meditema, mentiema, mordema, movema,
muzikema, neglijema, negratudema, nesorgema, obediema, obliviema, observema,
obstinema, ordinema, ostentema, pacema, pardonema, pariema, parolema, pasema,
pavorema, pensema, persistema, petulema, pikema, postulema, procesema, produktema,
progresema, raptema, reflektema, regresema, revema, rezignema, rezolvema, riskema,
savema, sentema, servema, shamema, shikanema, sorgema, sparema, studiema,
suspektema, tacema, tenema, timema, tolerema, trahizema, transaktema, triumfema,
variema, venjema, vigilema, violentema, vivema, voyajema.
b. Substantivo (nur tre rara):
gruema, luxema, minuciema, paradoxema, rutinema, sarkasmema, sentimentema,
sistemema, sportema, voluptema.
G 26. -ebla – expresas pasiva posibleso; qua povas esar ....
Radiko nur transitiva verbo:
acesebla, brulebla, chanjebla, damnebla, digestebla, dilatebla, diciplinebla, diskutebla,
disponebla, dubitebla, ecitebla, efacebla, engajebia, expresebla, flexebla, fuzebla, impresebla,
iritebla, kombustebla, komprenebla, konciliebla, koruptebla, kredebla, lektebla, movebla,
navigebla, palpebla, parolebla, penetrebla, ponderebla, postulebla, profitebla, refraktebla,
rekonciliebla, remediebla, remarkebla, revokebla, rompebla, sentebla, shamebla, solvebla,
suportebla, suspektebla, tolerebla, transmisebla, vendebla, videbla, vundebla.
G 5. (Adjuntajo) – On povas juntar -ebla a vorti kun la prefixo ne-:
Exempli: neacesebla, nealterebla, neefacebla, nefatigebla, nemovebla, nepenetrebla,
neperceptebla, nevidebla, nevundebla.
Noto 16.
Onu ne konfundez -iva, -ebla, -ema.
o La sufixo -iva havas aktiva signifiko
(do ol povas aplikesar anke a netransitiva verbi)
o dum ke -ebla havas pasiva signifiko