di sh(quale j en jour), ma aceptebla esas la sono di j = dsh, quale la angla j en jump.
A 5. (Adjuntajo) – Artiklo
Ja, ni komprenas ke se vorto ne povas recevar la pluralfinalo i, la artiklo le uzesas,
dole montras pluralo.
Exempli:
1. Le Goethe e Schiller (t.e.: viri quale Goethe a Schiller) esas nuntempe vane serchata.
2. Pro ke la avana roti esas plu mikra kam le dopa (t.e. la dopa roti), ta efekto
produktesas.
3. Qua konocas la sanigiva herbi, pro to ta ne konocas anke le nociva (t.e. la nociva
herbi).
A 27. (Adjuntajo) – Ofte bezonata vortokompozaji
7. per for: forduktar, foresar, forirar, forjetar, forportar.
8. per inter: interferdeko, interjacar, interkonsultar, intermixar, internaciona, interpozar,
interrimifar, interrompar, intersekar, intersequar, intershokar, interspaco, intertempo.
9. per kontre: kontreagar, kontreesar, kontredicar, kontremarchar, kontreparolar,
kontreparto, kontreveneno, kontrevola.
10. per kun: kunfederar, kunfrato, kunportar, kunsidar, kuntare, kunvenar, kunvivanto,
kunvokar, kunvolvar.
C 18. Reciproka verbi. Se du o plura aganti exekutas la sama ago qua tendencas de unu
ad altru ed inverse, onu nomizas reciproka ta verbi. La reciprokeso expresesas:
1. l’unu l’altru o l’un l’altra se esas nur du aganti, ma se esas plu kam du aganti on uzas
l’uni l’altri. Ula prepoziciono pozesas inter la du vorti.
2. Per la prepoziciono inter qua preske sempre juntesas a la verbo.
3. Per la vorto reciproke.
Exemple:
1. La du amiki ne fidas l’unu l’altru (l’un l’altra). Or ver amikeso supozas reciproka fideso
(interfido).
Pro to on dicas juste ke li ne esas ver amiki, ma nur du prudenta aferisti qui bone
savas ke omni du maxim bone utilesas l’unu l’altru (l’un l’altra) se li ne interkombatas
(kombatas l’un l’altra), ma semble intersustenas (sustenas l’un l’altra). Tamaniere
interkonsento pri la alteso dil preci povas facile eventar inter la du.
2. Tam ofte kam la kolegi interrenkontras (renkontras l’un l’altra, o renkontras reciproke),
li komence parolas amikale l’un l’altra, ma preske certe li interdisputas fine.
3. Se nia regiono rurani kunvenas por solenigar festo l’uni kun l’altri (inter su), li
drinkegas multa alkoholaji. Li, drinkinte salutas l’uni l’altri, babilas e ridas l’uni kun
l’altri, lor pri ca evento. Balde la opinioni stacas l’un kontre l’altra, irace ili regardas
l’un l’altra, e la fino dil festo esas ofte reciproka bastonagado.
E 35. cis – montras ulo quo esas sur la latero sur qua on esas.
69
E 36. trans – esas la kontrajo di cis, do montras ulo quo esas sur la altra latero.
Por amba prepozicioni.
Exempli:
1. Lokale (kun o sen movado):
o Cis la fluvio esas planajo, trans la fluvio esas montetaro.
o Nur streta ponteto guidas trans la rivero.
2. Figurale:
o Ca posiblajo jacas absolute trans nia posibleso.
E 37. for – montras ulo quo distas.
Exempli:
1. Lokale:
o Cirkum kin kilometri for la urbo ni haltis dum kelka minuti por restorar ni per
poka pano, karno e vino.
o Vidante tante subite avan su ilua lora akompanantino il deturnis quik ilua okuli
for el; elca semblas ne videskir il, e preteriris.
2. Figurale:
o Tante for irga homala sokurso nia situeso esis extreme desperigiva.
E 38. proxim – esas la kontrajo di for.
Exempli:
1. Lokale:
o La policeyo esas proxim la staciono.
2. Tempale:
o Proxim la dineala horo li advenis.
o Proxim la fino dil koncerto ni esos avan la enireyo.
E 39. po – montras la preco per qua on kompras, cambias od obtenas ulo.
Exempli:
o Quanta sumon (quante) vu demandas po ca sorto?
o Kustumale on vendas dek peci de ol po f 1.50, ma quale ecepto me lasas cafoye po f
1.20.
o On abonas su ad ita revuo po 5 mark yare (por yaro).
o La resto esos pagenda pos un yaro po recevo di aciono.
o Po quante vu kompris ta instrumento?
o Me ne kompris ol, ma me kambias ol po mea velocipedo.
E 40. ye – esas prepoziciono di qua la senco esas nedetertminita. Ol signifikas nur la simpla
relato di un objekto ad altra. Konseque on uzas ol por indikar la preciza loko o tempo (punto
o momento) di evento.
On uzas ol anke kande nul altra prepoziciono esas postulate da la senco. Ma on devas restriktar
tam multa kam posible ta lasta uzo.
Exempli:
1. Lokale:
o La tramveturo haltas rekte ye la judikeyo.
o Haltar ye (en) omna videyi.
o Prenar ye la talio.
o Stacar ye (apud) la pedo di sarkofago.
70
o Proximigar su ye (til) duacent pazi.
o Havar mikra avanco ye la persequanti.
o Sandali ye (cirkum) la pedi.
o Ye disto de sis pazi.
o Il renkontris li ye la portalo.
o La shui esas ronda ye la extremajo.
o Ye la opozita extremajo dil ponto.
o Ye la unesma domo irar dextre.
o Ye la limito di lando.
2. Tempale:
o Advenar ye la fixigita horo.
o Ye omna pedal-turno il plufatigesis.
o Pafi sucedis ye neegala intervali.
o Ye ta vorti il staceskis.
o Ye ta okaziono me vidis elu.
o Komendar ye la unesma dio de sequanta monato.
o Ye la vido di la bela printempala cielo.
o Il ne aparis ye la supeo.
o Ye jornesko.
o Ye la fino dil koncerto.
o Ye la unesma vorti.
o Irar ye la lasta foyo.
o Ye la sisesma kilometro.
3. Figurale
o Ye l’unesma vido me konoceskis la neposibleso di la entraprezo.
o Quo eventis ye vua spozino?
o Ni esas ye vua dispono.
o Mea tempo esas ye vua servo.
o Ta aranjo esas ye vua detrimento.
o Kondamnar ye quaradek dii de aresto.
o Ye la nomo di nia rejo.
o Ye tala respondo il devis departar.
o Flexita ye korpo ed anmo.
o Supereso ye la anciena formo.
o Haltar ye (en) intervali.
o Omna esis salvata ye la granda joyo di lu.
o Dolorar ye (per) kapo.
o Ye (per) la sama maniero (samamaniere).
Noto 22
Kelkafoye on povas konstruktar altre la frazo por evitar la uzo di ye. Quale rekta komplemento
uzesas eventuale vice la personal objekto la kozal objekto ed inverse.
Exemple:
o Kaptar ulu ye la gambo = kaptar la gambo di ulu.
o Obtenar ulo nur ye mikra parto = obtenar nur mikra parto di ulo.
71
Noto 23
Kazi en qui la uzi di ye ne esas absolute necesa, en qui ul altra prepoziciono expresas sat
precize la ideo.
Exempli:
o Lojar en (ye) numero ok.
o Voyajar per (ye) mea spensi.
o La puero esas tre granda kompare (ye) ilua evo.
o La suno levas su en (ye) la oriento.
o En (ye) asisto di Sro. L.
o Ringo cirkum (ye) la brakio.