o Unesma (1ma) persono
o La centesmo (100mo)
o Il venis duesme
B 2. Reflektiva pronomo
Por la 1ma o 2ma persono, on uzas la sama pronomo (do: me, ni, vu, tu, vi) dum ke por la
3ma persono on havas specala formo, nome su. Ol recevas nultempe la finalo di l’akuzativo
e pozesas generale dop la verbo, ma anke avan ita.
Exempli
o Me exkuzos me pri la eroro.
o Vu mariajis vu a la damzelo N.
o El dedikas su ad edukar infanti.
o Il vidis su en la spegulo.
o Folo flatas zu ipsa.
o La soldati su defensis brave.
B 3. Questionala pronomo Noto: La sama reguli, qui valoras por la questional pronomo,
valoras anke por l’altra originala pronomi.
1. quo uzesas se la questiono relatas ne ja determinata objekto o tota frazo, do la formo
kun o ne dependas de ula individuo o kozo ed esas substantiva nociono.
2. qua relatas irga objekto (individuo o kozo); on uzas la formo kun a quale substantiva
od adjektiva nociono, do «qua» povas formacar la pluralo «qui» ed anke recevas la
finalo «n», do formacas quan e quin, ma nur se la pronomo remplasas la substantivo.
Exempli
o Quon vu vidas? (on ne savas qua esas la videbla objekti, ka personi, animali o kozi.)
o Quan vu vidas? (on ja antee savas ka la videbla objekti esas personi, animali o kozi.)
o Quo (qua) efektigas la bruiso? (Quo montras ke la questionanto ne savas la kauzo dum
ke qua montras ke on savas la kauzo, ma ne la specal individuo respektive kozo.)
o Quan vu salutis? (Certe on salutos nur determinita objekto, do qua e ne quo.)
o Quon la patro dicis? Il dicis ne permisor ito. (La respondo esas frazo, do quo.)
o Quo esas plu agreabla a vu, hike vartar en la varmego chambro, o departar ankore ante
la fino? (La respondo esas tota frazo, do quo.)
o Qua esas plu konvenanta a vu, la verda o la blua tuko? (Qua, pro ke la questiono
relatas determinita objekto, la koloro.)
o Qua vinon vu komendis? Champanio, sioro? Qua qualesin internaciona linguo devas
posedar?
8
B 4. Relativa pronomo
Por ta valoras la sama formi e regulo quale por la questionala pronomi.
Exempli
o A yuna homi qui esas sana, e tamen mendikas, on ne donas almono.
o La libri quin vu kompris, ne esas justa.
o Me kredas ke la dicaji quin la profesoro hiere facis, esis miskomprenata quon me
extreme regretas.
o La vetero esas kolda, e forta vento suflas quo ofte eventas en nia regiono.
C 3. Imperativo ed optativo
La finalo esas -ez por singularo e pluralo.
Kande on uzas l’imperativa formo kun pronomo o substantivo, generale l’imperativo divenas
optativo. Ma l’imperativo ed optativo diferas plu per la eventual acentizo kam per la formo.
Anke, la finalo -ez indikas la volativo; takaze la verbo expresas intenco odeziro o skopo vizata.
Exempli
o Marchez! La mastro volas ito.
o Do komencez, siorino! Me pregas vu.
o La viro parolez nun; silencez la virini!
o Ne klamez tante laute! La patro dormas.
o Helpez! Helpez! Me dronas.
o Kande oldulo parolas, la yuni askoltez!
o Me deziras ke vu venez a mea domo por vidar mea nov automobilo.
C 4. Kondicionalo di la prezento
La finalo esas us; on uzas la kondicionalo se on intencas ideo qua ne esas fakto, ma nur
eventuale posibla o nur supozo, dependanta de ula evento.
Exempli
o Se vu sendus telegramo, la matro certe terorus.
o La hundo mordus se lu povas atingar vu.
o Me ne dezirus a vu tala kontrulo.
C 5. Helpanta verbo
Quale helpanta verbo servas la verbo esar; ma ol esas anke originala verbo.
D. Adverbo
L’originala adverbi ne havas specala finalo. La derivita adverbi havas la finalo -e. On uzas
l’adverbo en Ido plu ofte kam en mult altra nacionala lingui, nam on remplasas ofte ed
oportune ula expresuro kun prepoziciono. Adverbo trovesas apud verbo, adjektivo od altra
adverbo ma nultempe nemediate apud substantivo.
Exempli
o La puero lernas diligente (verbo).
o Homo, tote adulta, shamez plorar pro tala desfortuno (adjektivo)!
o Damzelo, irez maxim rapide posible (adverbo)!
D 1. Adverbo derivita de la adjektivo
Precipue on ofte bezonas sequanta adverbi:
absolute, bone, certe, cetere, deslaute, diverse, eventuale, extreme, facile, fixe, freque, infalible,
interne, konfidence, laute, lore, nove, parole, partikulare, posible, precipue, probable, proxime,
recente, reciproke, respektive, sat(e), sole, solidare, spontane, strikte, vane, vere, volunte.
E 4. pro – montras la motivo o kauzo di l’ago o stando. precipue netransitiva e reflektiva
verbi postulas tre ofte la prepoziciono «pro» (o kelkatempe «por» o «pri»).
9
Exempli
o Despitar pro (pri) nevalida pasporto.
o Petular pro (pri) fortuno. Refujar pro pavoro.
o Gratular oficisto pro (pri) promociono.
o Ardorar pro amo.
o Punisar pro furto.
o Dankar pro (por) afabla letro.
o Perisar pro tempesto.
o Preske mortar pro doloro.
o Gratitudo pro (por) honoro.
o Respekto pro vertuo.
o Agreabla pro l’oportuna tempo.
o Afabla pro la komerco.
E 5. pri – esas la prepoziciono qua relatas opiniono, judiko, koncerno e simila objekti
(kelkatempe on anke povas uzar «pro» o «di»).
Exempli
o Joyar pri (pro) informo.
o Sincera pri la povo.
o pavorar pri (pro) malico.
o Instrukto pri (di) matematiko.
o Diskursar pri temo.
o Literaturo pri (di) alkoholismo.
o Responsar pri ilua agi.
o Superstico pri departar dum venerdio.
o Decidar pri acepto.
o Statistiko pri klubi.
o Konferar pri stando.
o Renunco pri la yuro.
o Informar pri departo.
o Pretendo pri la kapitalo.
o Ridar pri (pro) deshabileso.
o Nociono pri plezuro.
o Indignar pri (pro) hezito.
o Raportanto pri (di) desfortuno.
o Konsulto pri maladeso.
o Sekreto pri (di) deveno.
o Sorgar pri (pro) konduto.
o Timo pri posibla danjero.
o Indiferenta pri religio.
o Profesoro pri (di) arto.
o Fiero pri (pro) lua edukeso.
E 6. sen – signifikas nehavo od absenteso; sen esas la kontreajo di kun.
Exempli
o Marchar sen hezito.
o Parolar sen kadenco.
o Enirar sen formalaji.
o Recevar sen testo.
o Esar sen infanti.
o Personi sen konoco pri lingui stranjera.
o Standar bone e sen akuta dolori.
o Mutoni sen pastoro.
F 3. Infinitivo
Provizore on memorez nur yena regulo: La nura infinitivo sen prepoziciono remplasas