La konjunciono ma (sen altra konjunciono) ne povas introduktar dependanta frazo.
Exempli
o La kantisto recevis kinacent marki quale salario; ma il ne esas kontenta pro ta.
(Od en altra formo: Quankam la kantisto recevis kinacent marki quale salario, il
[tamen] ne esas kontenta pro ta, o:
La kantisto ne esas kontenta quankam il revecas ...)
o La kesto kontenas exploziva materio; ma la sendinto ne deklaris la kontenajo.
(Quankam la kesto kontenas ..., la sendinto ne deklaris ..., o: La sendinto ne deklaris
... quankam la kesto kontenas ...)
G 7. sen- – Prefixo qua indikas ke ula objekto o qualeso subisas manko o privaco. On povas
prepozar sen- nur avan substantivala radiko. Se sen- esas avan verbala radiko, la mediato esas la substantivo derivata de la verbo.
Dum ke ka prefixi ne- e des- altrigas ulgrade ed ulrelate la senco di la radiko en speco de
kontrajo o kontrasto, la prefixo sen- altrigas la senco sempre nur en la sola relato ke la objekto mankas quan la radiko expresas.
Exempli
Radiko
a. Substantivo: senalkohola, senbarba, sendefekta, sengenra, senhara, senhonora,
senkuraja, senmakula, sennuba, senpartia, senreligia, sensenca, sentare, senyura.
b. Verbo (mediato: substantivo): sencesa, sendomaja, senfantazia, senintenca, senkritika,
senkulpa, senpova, senpaga, senpena, senrepoza, sensuspekte, sentima, senvalora,
senviva, sensorga.
G 8. -iva – expresas ke on povas facar, o ke on esas kapabla facar to quon la radiko expresas.
Ta radiko nur esas verbala.
a. transitiva: absorbiva, afliktiva, atraktiva, deduktiva, defensiva, delektiva, distributiva,
exekutiva, exhaustiva, exoresiva, imaginativa, impresiva, impediva, incendiva,
infektiva, influiva, instruktiva, insultiva, izoliva, jeniva, kolektiva, konsoliva,
konstriktiva, konvinkiva, lokiva, moviva, negiva, nociva, nutriva, orniva, perceptiva,
persuadiva, perturbiva, produktiva, reflektiva, relativa, repulsiva, seduciva, sentiva,
subversiva, sufokiva, sugestiva.
b. Netransitiva: efektiva, exploziva, fermentiva, mortiva, peniva, perisiva, regresiva.
19
G 9. -igar – (Omna verbi formacita per -igar esas o divenas transitiva.)
1. Efektigar ke ulo esas to quon la radiko expresas.
Exempli
Radiko
a. Adjektivo: altrigar, beligar, blankigar, blindigar, certigar, densigar, ebriigar,
egaligar, espruvigar, faciligar, familiarigar, fanatigar, fekundigar, fixigar, fortigar,
glatigar, humidigar, inversigar, justigar, klarigar, kompletigar, konfuzigar,
korektigar, legitimigar, liberigar, necesigar, nudigar, nuligar, perfektigar,
precizigar, prontigar, publikigar, quitigar, realigar, sakrigar, sanigar, similigar,
simpligar, utiligar, vakuigar, vanigar. Anke: desdensigar, desfaciligar, deslarjigar,
desmoligar, destranquiligar, desvarmigar, desvastigar, desyunigar.
b. Substantivo: amasigar, arkigar, centrigar, cindrigar, dupigar, formuligar,
gastigar, grupigar, magnetigar, monopoligar, nuancigar, pakigar, partigar,
pecigar, sklavigar, spozigar, spozinigar (la sioro spozinigas), substantivigar,
sufixigar, sumigar. Anke: senmemorigar, senkernigar, senkorticigar, senmobligar,
senpiligar, senplumigar, sensheligar.
c. Netransitiva verbi (ta verbi divenas transitivo per -igar): angorigar, aparigar,
chagrenigar, demisigar, desperigar, despitigar, dolorigar, dronigar, durigar,
entuzmiasmigar, erorigar, faligar, faliigar, fermentigar, haltigar, hastigar,
hipnotigar, iracigar, kurajigar, lumigar, mortigar, narkotigar, nauzeigar, pacigar,
penigar, shamigar, starigar, vekigar, velkigar.
2. Se verbo esas radiko, -igar povas remplasar eventuale la nociono lasar en la senco
di efektigar. To eventas en omna ta verbi qui havas ja originala transitiva senco.
Takaze -igar relatas sempre altra objekto quan on incitas efektigar l’ideo expresita en
la radiko.
Exempli
La mastro queras bileto. Ma se il ne ipse volas querar la bileto, il querigas ol, t.e. il igas
servisto querar la bileto. Simile esas: decidigar, demisigar, facigar, fugigar, instruktigar,
jetigar, kustumigar, lernigar, lojigar, memorigar, pasigar, pasturigar, pendigar, portigar,
preparigar, prizentigar, promenigar, querigar, repozigar, sonigar, venigar, vokigar.
Ma on ne povas mixar du nocioni: -igar e lasar samtempe en un -igar.
Exemplo
o La gasto lojas en ula hotelo; nam me igis ke il lojas en la hotelo.
Ma la senco esas altra kande on dicas:
o Me lasis la servisto lojigar la gasto en la hotelo.
(La nocioni lasar ed igar esas du separata agi qui ne povas mixesar en un igar.)
20
Exerco 3
1. La onklino vekigis la nevo ante ok hori; ma ca ne levis su, quankam il bone savas ke
per ito il iracigos elu.
2. Ta voyo a la frontiero esas plu kurta e min penigiva kam ica.
3. Tamen la maxim multa homi sequas la dextra voyo, pro ke ol montras multe plu
interesiva peizajo kam la sinistra.
4. Vu povas vidar vu plu bone en la spegulo, se vu plu multe proximigas vu ad ol.
5. Nesanigiva kustumi, exemple fumar sigari o konsumar brandio, influas nocive la nervi,
ed esas ofte la kauzo di plu frua morto.
6. Vua infanti vizitis nia ante du monati e nia venos tri o quar semani en lua vakanco por
vizitis vua.
7. Ka vu intencas en ica somero restar en nia urbo, o ka vu preferas voyajar a la maro?
Quon vi plu volunte facas? Certe me multe plu volunte restas kun mea spozino en nia
urbo kam irar sen el a voyajo.
8. Pos multa exkuzi la voyajanto klozis la pordo di la chambro, en qua yuna siorino
momente lavis su. Ma la spozo di ta siorino ne esis kontenta pri to; sen hezito il querigis
policisto por notar la nomo di la voyajanto.
9. La sentima viro liberigis la senkulpa siorino de la manui di ta senshama kanalio.
10. Mea gefrati e lia nutristo akompanos vua blinda fratino en l’instituto por blindi, od a
nia pastoro
11. Sufokiva tuso atakis la nesano, quo plu multe exhaustis lua resistiveso kam lua gardisto
kredis.
12. Seduciva okaziono esas ofte la periso di sensorga, vertuoza homo. Ni povas konstatar
multa kazi, en qui homi expozis su a tala danjero, ed anke perisis en ol. La maxim bona
impediva moyeno por to esas sencesa, atraktiva laboro, peniganta la korpo e mento.
13. Me patrono deziras blua o griza laci; ti quin vu donis a me plu frue ne plezas ad il,
quankam li kustas tri centimi plue kam ica laci.
14. La leono precipitis su a mea kavalo; ma en ita momento me audis pafo, e la bestio rulis
en lua sango.
15. Se vu donacas a ni vua krayono, ni donos ica duadek plumi a vi quankam ici plu multe