Afera centro aspektas malsame kaj tieaj konstruaĵoj similas iun fajran depoton, en kiuj oni perlaboras monon por supre menciita idilio. Diferenco de ties fasadoj estas tiel grava, ke ne eblas komence kredi, ke ili situas en la sama urbo. Multon oni povas kompreni dum vizito en etan urbon kaj ne gravas ĝia situo; en Oriento, en Okcidento aŭ en Sudo. Ĉie okazos samo.
Nia aŭto moviĝas plu kaj preterveturas multajn urbetojn. Kiaj pompaj nomoj! Sirakuzo (Syracuse), Pompeo (Pompeii), Batavio (Batavia), Varsovio (Warsaw), Kaledonio (Caledonia), Vaterlo (Waterloo), Genevo (Geneva), Moskvo (Moscow). En malgranda Moskvo en apoteko oni proponas matenmanĝon N2: varmajn flanojn kun acera suko kaj en kinejo oni prezentas filmon pri gangstera vivo, jen estas ĝuste usona Moskvo.
En Usono ekzistas kelkaj Parizoj kaj Londonoj. Ankaŭ estas Ŝanhajo, Harbino kaj eĉ dek Peterburgoj (Sankt Petersburg). Moskvo estas en ŝtato Ohio, du aliaj urboj situas en malsamaj ŝtatoj. En unu el Peterburgoj loĝas eĉ cent mil rezidantoj. Estas kelkaj Odesoj (Odessa, NB. Ambaŭ aŭtoroj naskiĝis en Odeso situanta apude de Nigra maro). Ne gravas, ke Odeso situanta en ŝtato Teksaso havas neniun maron. Kiu estis tiu odesano veninta tien el malproksimo? Ĉu trovis li tie sian feliĉon? Kompreneble, tion neniu scias. Estas Napolo kaj Florenco. En usona Napolo anstataŭ itala vulkano Vesuvo fumas tubo de loka fabriko de konservaĵoj kaj en Florenco, certe, estas sensence diskuti pri freskoj kaj similaj malpli interesaj artaĵoj, kiuj ne donas nepran profiton.
Kompense, en tiuj ĉi urboj oni povas aĉeti plej modernan aŭton aŭ elektran fridujon (revo de novgeedzoj) kaj ĉiuj loĝejoj havas varman kaj malvarman akvon. Se en urbeto estas hotelo, do tiam el la tria krano elverŝiĝas glacia akvo.
En urbo funkcias kelkaj eklezioj — metodista, kongregacia kaj baptista. Nepre troviĝas multekolona preĝejo de eklezio “Kristana scienco”. Tamen, se vi ne estas ekleziano, do vi tiam vizitu “moving pictures” — kinejon, kie vi povas spekti bele realigitan, sed stultan filmon.
En ĉiu urbo estas luksaj elementaj kaj mezaj lernejoj. Fakte lernejoj estas kiel regulo plej bonaj konstruaĵoj en urbo. Tamen, kiam knaboj libertempas, do ili preferas imiti agojn de gangsteroj viditajn en kinejo kaj senfine pafas el revolveroj aŭ “machine-guns” (mitraloj), kiujn tre multe produktas fabrikoj de ludiloj.
Senkonsola estas aŭtomobila-benzina angoro de etaj urboj.
Pluraj malkontentaj verkistoj de Usono loĝis en urbetoj situantaj en Meza Okcidento. Ili protestis kontraŭ unutoneco, kontraŭ mortiganta kaj senĉesa serĉado de dolaroj, kiu ne havas finon.
Iuj urbetoj faras heroajn streĉojn por iel ajn diferenci dis de siaj unutipaj fratoj. Por tio oni elpendigas afiŝojn kun nomo de l' urbo, samkiel vendistoj samon faras super siaj vendejoj, por ke aĉetanto sciu, kion tie oni vendas.
“Redvud siti” (Redwood City)! Kaj jenaj afiŝoj en versoj: “Climate best by government test” (Plej bona klimato laŭ testo de registaro). Tie oni vendas klimaton. Povas esti, ke loka klimato estas plej bona, sed vivo tiea estas sama, kiel en ceteraj urbetoj, kies klimato estas malsama.
Ĉefa strato. Post grandaj vitrinoj staras aŭtomobiloj, kiujn, okaze de la proksimiĝanta Nova Jaro, oni kovris per diafana papero kaj ornamis per buntaj rubandoj. Post malpli grandaj vitrinoj saĝaj apotekistoj elpremas sukon el oranĝoj kaj preparas ovaĵon kun ŝinko. Tra la urbo rekte laŭ strato veturas karga trajno kaj brue sonas ĝia signalo.
Tio estas tipa eta usona urbo kaj ne gravas ĝia nomo: Parizo, Moskvo, Kairo aŭ unu el pluraj usonaj Springfield-oj.
La dekdua ĉapitro. Granda eta urbo
Aŭtomobila vojaĝo tra Usono similas vojaĝon trans oceano monotona kaj majesta. Dum ĉiu eniro sur ferdekon, matene aŭ vespere, dum ŝtormo aŭ kalmo, lunde aŭ ĵaŭde, ĉiam ĉirkaŭe estas senlima akvo. Same ĉiu rigardo el aŭta fenestro vidas perfektan ŝoseon kun apudaj gazolinaj stacioj, gastejoj kaj reklamaj afiŝoj. Tio ĉi estis vidata hieraŭ kaj antaŭhieraŭ kaj estos vidata nepre morgaŭ kaj postmorgaŭ. Tagmanĝo en ŝtato Ohio estos sama, kiel estis hieraŭ en ŝtato Nova Jorko. Samkiel en vaporŝipo, kie ŝanĝo de latitudo kaj longitudo neniel influas menuon kaj regularon por pasaĝeroj. Tiu konstanta monotoneco estas kolosa larĝeco kaj nekalkulebla riĉeco de Unuiĝintaj Ŝtatoj. Antaŭ geografia prezentado de usona Oriento, kies reliefo estas diversa, necesas rimarkigi plej gravon: ĝi estas plenigita per aŭtoj kaj elektro.
Nia vojaĝo nur komenciĝis, tamen ni jam sukcesis rompi plej gravan punkton de plano prilaborita de s-ro Adams.
– Ĝentlemanoj! — diris li antaŭ forveturo. — Vojaĝo laŭ usonaj vojoj estas serioza kaj danĝera.
— Sed ja usonaj vojoj estas plej perfektaj en la mondo! — oponis ni.
— Jes, jes, jes, sinjoroj, ĝuste pro tio ili estas plej danĝeraj. Ne, ne, ne oponu al mi. Vi simple ne deziras kompreni. Ju vojoj estas pli bonaj, des pli rapide veturas aŭtoj. Ne, ne, ne, ĝentlemanoj! Tio estas tre danĝera. Ni devas preni nepran kondiĉon — vespere ni haltos kaj enhoteliĝos. Kaj fino! Finished!
Tiun kondiĉon ni ĉiuj akceptis.
Tamen, kiam venis vespero ni ne haltis, kion postulis s-ro Adams, sed veturis plu kun funkciantaj antaŭlanternoj tra longega ŝtato Nova Jorko.
Ni proksimiĝis al monda centro de elektra industrio — la urbo Skenektedio (Schenectady).
Timege veturi vespere laŭ granda usona ŝoseo. Ĉirkaŭe estas mallumo. Kiel fulmoj okulfrapas lumĵetiloj de renkontaj aŭtoj. Ili flugas unu post la alia, kiel etaj lumaj uraganoj, akre sonante kaj snufante kiel katoj. Rapideco de nia aŭto ne estis ŝanĝita, tamen ŝajnas, ke ĝi pliiĝis duoble. Antaŭe, sur longa oblikva voja parto, vidiĝis ĉeno de moviĝantaj, paradaj lumgirlandoj, surfone de kiuj estas preskaŭ nerimarkeblaj ruĝaj lumoj de preterveturantaj aŭtoj. Tra malantaŭa fenestro permanente penetras senpacienca lumo de atingantaj aŭtoj. Ne eblas halti aŭ malakceli nian moviĝadon. Necesas veturi nur antaŭen plu. Pro egalritmaj blindigantaj ekbruloj de lumo ĉiu homo komencas konvulsie oscedi. Dormiganta indiferenteco ekposedas animon. Perdiĝas celo de la vojaĝo. Kaj sole en sino de cerbo pulsas terura penso: tuj iu ebria kaj gaja idioto kun optimisma rideto enpuŝiĝas nian aŭton kaj okazos akcidento.
S-ro Adams nervoze turniĝis sur sia sidloko, apude de sia edzino, kiu kun vera usona certeco, tamen eniĝis tian frenezan ritmon de la nokta veturado.
— Nu, Bekio, Bekio, — balbutis li senespere. — What are you doing?.. (Kion vi faras?..) It's impossible!(Tio ne eblas!)
Li turniĝis al ni. Liaj okulvitroj maltrankvile ekbrilis.
– Ĝentlemanoj! — elparolis li per voĉo de profeto. — Vi ne komprenas, kion signifas aŭta akcidento en Usono!
Finfine li atingis tion, ke s-ino Adams grave malakcelis moviĝon kaj ĉesigis plezure devanci kamionojn. Li alkutimigis nin al monaka reĝimo de veraj aŭtaj vojaĝantoj, kiuj celas esplori landon, anstataŭ meti siajn ostojn en akurate aranĝitan ĉevojan kanaleton.
Multe pli malfrue, dum fino de l' vojaĝo, ni aprezis liajn rekomendojn. Dum jaro kaj duono de sia partopreno en la monda milito Usono perdis kvindek mil mortigitajn civitanojn. Dum la pasinta jaro kaj duono sur usonaj vojoj pereis kvindek ses mil civitanoj. Kaj en Usono ne ekzistas tiu potenco kapabla preventi tiun ĉi amasan mortigon.
Ĝis Skenektedio restis ankoraŭ ĉirkaŭ dudek mejloj, sed la urbo jam demonstris sian elektran potencon. Apud la ŝoseo aperis lanternoj similaj al melonoj, kiuj ĵetis tre helan, sed ne blindigintan, flavan lumon. Oni povis vidi tiun mirindan, lumantan substancon, kiu buliĝis interne de la lanternoj.
La urbo mem aperis neatendite. Tio okazas kutime dum alproksimiĝo al ceteraj usonaj urboj. Ŝoseo ne ŝanĝiĝas, sed pliiĝas kvanto de reklamoj kaj gazolinaj stacioj. En unu usona urbeto oni elpendigis ĉe eniro al ĉefa strato jenan afiŝon: