Sed s-ro Adams eraris. Ni jam delonge komprenis, kio estas usona servado. Kaj se ni admiris laboron de la junulo kun krajono sur orelo, do ne pro tio, ke ĝi ŝajnis al ni escepto, sed tial, ke ĝi konfirmis la regulon.
Dum la vojaĝo ni ĉiutage diversforme uzis usonan servadon kaj ellernis aprezi ĝin, kvankam iufoje ĝi aspektis kiel iu apenaŭ videbla bagatelo.
Unutagon en Nov-Orleano ni trafis fruktan havenon. Estis sorĉa havena nokto, kiun saturigis akraj signaloj de vaporŝipoj kaj grincado de kunpuŝiĝintaj vagonoj. Ni aliris al frukta butiketo, por aĉeti pirojn. Unu peco kostis kvin cendojn. Ni petis kvar pirojn. Tiam vendisto, metinte fruktojn en paketon, diris:
— Vi devas pagi pro kvar piroj dudek cendojn, sed ses pirojn mi vendas kontraŭ dudek kvin cendoj. Se vi aldonos ankoraŭ kvin cendoj, do vi ricevos ses pirojn, anstataŭ kvar.
— Sed pri tiu ĉi rabato forestas informo!
— Jes, sed tion mi mem scias, — diris la vendisto.
“Simple li estas honesta homo”, — povas diri vi. Jes, efektive. Sed servado inkluzivas honeston. Kaj vi povas esti certa, ke, metinte la sesan piron en paketon, la vendisto ne pensis pri tio, ke li faras iun honestaĵon. Li simple “faris priservadon” de kliento.
Alifoje, en Ĉarlstono (Charleston), Suda Karolino (Sauth Carolina), ni eniĝis malplenan vagonon de tramo, tiriĝinta laŭ ĉefvojo kun bruego, kutima por tiu malmoderna transportilo. Tramkondukisto krome vendis biletojn.
— Unu bileto kostas dek cendojn, — diris li, — sed por kvar biletoj estas rabato. Ili kune kostas dudek ok cendojn. Vi ŝparos dek du cendojn! Ĉu vi komprenas? Entute po sep cendoj pro unu bileto!
Tutan vojon li turniĝis kaj montris al ni, kiel al surduloj, sep fingrojn kaj kriegis:
— Sep cendoj! Ĉu vi komprenas? Sep cendojn pro unu bileto!
Li ricevis grandan plezuron doni al ni rabaton, fari al ni priservadon.
Ni kutimiĝis al tio, ke en lavejoj oni ne sole lavas, sed ankaŭ flikas tolaĵojn, kaj se en manikoj de malpura ĉemizo oni forgesis manum-butonojn, ilin oni aligas al purigita tolaĵo en speciala koverteto, sur kiu estas stampita reklamo de la lavejo. Ni jam ne rimarkis, ke en restoracioj, kafejoj kaj farmacejoj oni metas glacion en glasojn kun akvo, ke en gazolinaj stacioj oni senpage donas informon kaj vojmapojn, kaj en muzeoj senpage oni disponigas katalogojn kaj broŝurojn. Servado precipe estas bona pro tio, ke ĝi iĝas necesa kaj neanstataŭigebla, kiel aero.
En novjorka universala vendejo “Mejzi” (Macy's) post dorsoj de komizoj pendas plakatoj por atentigi aĉetantojn: “Ni estas ĉi tie, por ke vi nin maltrankviligu!”
Al venda servado rilatas kaj klasika usona eldiraĵo “Aĉetanto ĉiam pravas”.
Asekuraj societoj en tiuj raraj okazoj, kiam ties interesoj koincidas kun interesoj de asekuritaj klientoj, efektivigas miraklojn de priservado. Ili kontraŭ malpli alta pago kuracas homon, kiu asekuris sian vivon, ĉar ili perdos profiton, se la homo mortos. Aliflanke la homo tre volas vivi kaj, resaniĝinte, li gloras asekuran priservadon.
En Usono ekzistas interesa komercejo “Mejl-order-haus” (mail-order-house). Fakte, samaj komercejoj estas konataj ankaŭ en Eŭropo, sed ili tie ne prosperas kaj ofte fiaskas. Tio estas komerco per poŝto. Ĉi tie servado estas ĉefa afero. Se ĝi estas malbona, do ne sukcesos helpi altkvaliteco de varoj kaj ŝika kabineto de ĝia estro. “Mejl-order-haus” ĉefe priservas farmulojn. Ĝia katalogo entenas ĉion, de kudrilo ĝis meblaro de tuta domo. Sukceso de tiu ĉi agado estas tio, ke ĉiun mendon oni plenumas dum dudek kvar horoj, kaj neniu sekundo plu, sendepende de tio, kio estas mendita — cent cigaredoj aŭ horizontala piano, kaj sendepende de tio, kien necesas veturigi la mendaĵon — al la Kvina avenuo aŭ al malgranda dometo en ŝtato Dakoto. Se la mendaĵo ne plaĉos, ĝin oni rajtas redoni en “Mejl-order-haus”, kaj jam pagita mono estos tuj redonita, sen kelkaj cendoj pro poŝtaj elspezoj.
Se usonano opinias, ke lin bone priservis iu servisto aŭ ŝtata oficisto, li tiun tagon skribos leteron al kompanio aŭ al departemento, en kiu li eldiros jenon: “Tiam kaj tie min bone priservis tiu sinjoro. Permesu gratuli vin okaze de tiu ĉi bonega oficisto”. Kaj tiuj ĉi leteroj ne perdiĝas vane. Al bona servisto aŭ oficisto oni plialtigas salajron. Usonanoj bone komprenas, ke por bona servado necesas ne sole “libro por plendoj”. Kvankam leteroj kun plendoj ankaŭ ekzistas.
Fojfoje, dezirante doni ĉion kaj anstataŭ ricevi ion, servado fariĝas komika kaj eĉ vulgara.
Ekzistas tuta katalogo de pretaj telegramoj, longaj kaj konvinkaj, pompe komponitaj telegramoj por ĉiuj vivokazoj. Oni povas sendi tiun telegramon kontraŭ entute dudek kvin cendoj. Ĉar laŭ telegrafo oni transdonas ne tekston, sed nur ĝian numeron, enmetitan en katalogon, kaj subskribon de adresanto. Tio estas kvazaŭ kuriozaĵo, kiu memorigas matenmanĝon N4. Ĉio jam estas sortimentita, kaj homo plene liberiĝas de malplezura devo — pensi, kaj elspezi troan monon.
Ekzistas gratuloj okaze de nomfesto, nova loĝejo, Novjaro, Kristnasko. Tekstoj kaj stiloj de telegramoj estas adaptitaj al ĉiuj bezonaĵoj kaj gustoj — gratulaj telegramoj por novedzoj, respektemaj nevoj, malnovaj klientoj, amantoj, infanoj, verkistoj kaj oldulinoj. Estas versaj telegramoj:
“Sirakuzoj Teksaso Smit feliĉan Kristnaskon al via vendejo, saluton al via edzino transdonu, prosperon al via negoco”.
Por diboĉaj studentoj ekzistas speciale longaj kaj tre konvinkaj telegramoj al gepatroj kun peto elsendi monon antaŭ tempolimo kaj kun minaco, ke okazos rifuzo, li mortigos sin.
Kaj tuta plezuro kontraŭ dudek kvin cendoj!
En la lando oni estimas kaj aprezas servadon. Ĝi estas ne nur komerca scipovo iel profiti. Necesas diri ankoraŭfoje: servado eniris en la sinon de la popolo, ĝi estas grava parto de la popola karaktero. Enesence ĝi estas stilo de laboro.
Sur tiu ĉi estima sento al servado, samkiel sur ĉiuj popolaj sentoj, bone ludas klerikoj kaj bankistoj. Oni opinias, ke klerikoj donas al popolo servadon. Ĉar en preĝejoj oni ankaŭ “servas”, sed malsaman, plej ĉefan sencon de tiu ĉi vorto eklezio ankaŭ ŝatas apliki. En cerbojn de homoj estas enigata penso, ke eklezio servas al popolo.
“Servado” estas amata eldiraĵo de rabisto el Ŭol-Strito (Wall Street). Li, senkaŝe rabanta homojn, kaj ne nur apartajn personojn, sed tutajn urbojn kaj landojn, nepre diros, ke li estas eta homo, sama simpla viro kaj demokrato, samkiel ceteraj bonaj homoj, kaj, ke li servas ne al mono, sed al socio. Li “faras servadon” al homoj.
— Do, ĝentlemanoj, — diris s-ro Adams, kiam ni lasis la buroon “Ŭesta Unio”, — nun ni komencas diboĉi. Bonvolu sekvi min. Ŝajne, la restoracio troviĝas proksime. Antaŭen! Go ahead!
— Go! Go! Go! — ekkriis s-ino Adams.
Ĉar jam estis ĉirkaŭ la deka vespere kaj ni ĉiuj tre volis manĝi, do ni haste ekmoviĝis antaŭen.
– Ĝi estas mirakla restoracio, — parolis s-ro Adams. Mi opinias, ĝentlemanoj, ke ni mendos po unu granda bifsteko kaj paron de altkvalita kalifornia vino. Kvankam, se ni decidis diboĉi, do tiam ni mendos francan aŭ rejnan vinon. Interalie, ĝentlemanoj, ĉu vi rimarkis, ke usonanoj drinkas malmulte da vino kaj preferas viskion? Ho-o! Ne, serioze, ĝentlemanoj, ĉu efektive vi ne scias? Tio estas tre, tre interese kaj estos utile por vi. Ĝi estas profunda problemo. Mi konsilas, ĝentlemanoj, enskribu tion en viajn agendojn. Komprenu, botelo da bona vino antaŭsupozas bonan konversacion. Homoj sidas ĉe tabloj kaj interparolas, kaj ĉi tie unu kompletigas la alian, sen bona konversacio vino ne donas plezuron. Sed usonanoj ne ŝatas kaj ne scipovas konversacii. Ĉu vi rimarkis? Ili neniam longe sidas ĉe tablo. Ili ne havas temon por konversacio. Ili aŭ dancas aŭ ludas briĝon. Kaj preferas viskion. Li eldrinkis tri glasetojn da viskio kaj tuj ebriiĝis. Do li ne bezonas konversacion. Jes, jes, jes, ĝentlemanoj, usonanoj ne drinkas vinon.