Nia lasta veturpetanto iomete varmiĝis ene de limuzino kaj komencis respondi niajn demandojn. Li aldonis nenion al aperinta ĉe ni imago pri ordinara usona junulo — parolema, aplomba kaj nescivolema.
Lia historio estas kutima. Lia patro estas farmulo, kies aferoj pasas malbone. La junulo finis mezlernejon. Por aniĝi kolegion mankis mono. Li ekserĉis laboron. Li fiaskis. Tiam li aniĝis “CCC”. Tie li kune kun ceteraj junuloj purigas arbarojn, fosas kontraŭfajrajn kanalojn. Oni bone ilin nutras, vestas kaj donas tridek dolarojn monate (kvin dolarojn enmane, kaj dudek kvin — al gepatroj). Fakte, tio estas subvencio. Kio okazos poste — li ne scias. Li scias nur, ke li estas juna, sana, lia haŭto estas blanka, li ludas bazopilkon. Tio signifas, ke ĉio estos en ordo — “all right” — kaj iel reboniĝos. En lia kapo forestas nebulo. Male, absoluta klereco. Sed, plimulton de niaj demandoj li ne sukcesis respondi. “Mi tion ne scias”. Tamen, kiam demando estis komprenebla por li, li respondis tuj, sen meditado, per jam preta formulo, ŝajne kutima en familio de lia patro-farmulo en urbeto Elizabettaŭno.
– Ĉu vi tamen deziras aniĝi kolegion?
— Certe. Kvankam mi konas junulojn kun diplomoj en poŝoj, kiuj migras ene de l' lando serĉante laboron, tamen diplomita fakulo pli facile povas fari karieron.
— Kiuj studaĵoj en kolegio vin interesas?
— Kiel kiuj? Tiuj, kiujn oni studas tie.
Ni veturis preter negra vilaĝeto. Ĝi apartenis al sama normo de negra mizero. Trovi en ĝi bonan negran domon estus same strange, kiel ekvidi malbonan vojon.
— Domojn de negroj oni povas distingi de domoj de blankuloj, — diris nia kunvojaĝanto ridetante.
– Ĉu ĉiuj negroj vivas tiel malbone?
— Certe, ĉiuj.
— Nu, jen vi elkreskis en Sudo. Diru al ni, ĉu vi konas almenaŭ unu riĉan negron?
La junulo pensis iom da tempo.
— Ne, mi konas neniun, — respondis li finfine.
— Kial do? Ĉu negroj estas mallertaj laboristoj?
— Ne, ili scipovas labori.
– Ĉu eble ili estas malhonestaj uloj?
— Kial malhonestaj? Mi bone konas negrojn. Negroj estas bonaj homoj, inter ili estas bonaj futbalistoj.
— Kiel tial okazis, ke ĉiuj negroj estas malriĉaj?
— Tion mi ne scias.
– Ĉu via patro konas iujn negrojn?
— Ni konas multajn negrojn.
– Ĉu vi bone rilatas al ili?
— Certe.
– Ĉu vi venigus iun negron al manĝotablo de via familio?
La junulo ekridis.
— Ne, tio ne eblas.
— Kial?
– Ĉar. Negro kaj blankulo ne povas sidi kune ĉe la tablo.
— Nu, kial do?
— Evidente, vi venis el Nov-Jorko! — diris la junulo.
Al sudaj loĝantoj Nov-Jorko ŝajnas ekstremo de libera pensado kaj radikalismo.
— Nun diru al ni jen kion. Ni traveturis kelkajn negrajn ŝtatojn kaj iufoje vidis sufiĉe belajn negrinojn. Ĉu vi povus ekami negrinon?
— Jes, tio eblas, — diris la junulo, post ioma meditado, — tio povus okazi. Efektive, inter kolorulinoj foje renkontiĝas belulinoj, precipe mulatinoj.
— Kaj se vi ekamus, ĉu vi edziĝus?
— Nu, ne! Tio absolute ne eblas.
— Kial?
— Tio ne eblas.
— Se vi ekamus tre forte. Aŭ blanka junulino ekamus negron kaj edziniĝus al li. Ĉu?
La junulo eksvingis la brakojn.
— Ne, tuj evidentiĝas, ke vi venis el Nov-Jorko.
— Kaj kio? Tiun negron, verŝajne, oni pendumus?
— Mi opinias, ke okazus io simila.
La junulo longe kaj gaje ridis.
Nian konversacion ni enskribis absolute precize.
Ne nur ĉi tie, sed en Nov-Jorko mem, pri kiu la suda junulo parolis kun teruro, preskaŭ ne eblas ekvidi negron en restoracio, kinejo aŭ preĝejo. Nur kiel kelnero aŭ pordisto.Ni vidis en granda novjorka halo “Karnegi” (Carnegie Hall) en koncerto de negra kantistino Mariano Anderson centon da inteligentaj negroj sidantaj en galerio kiel tute separa grupo.
Certe, laŭ usonaj leĝoj, kaj precipe en Nov-Jorko, negro rajtas sidiĝi ĉiuloke inter blankuloj, viziti “blankan” kinejon aŭ “blankan” restoracion. Sed li mem tion neniam faros. Li tre bone scias, kiel finiĝas tiuj eksperimentoj. Lin, kompreneble, oni ne batos, kiel en Sudo, sed liaj pliproksimaj najbaroj pleje tuj demonstre eliros, — tio okazos sendube.
Laŭ leĝo, negroj estas liberaj civitanoj de Unuiĝintaj Ŝtatoj, sed en Sudo de ili laŭ diversaj pretekstoj oni deprenas voĉdonan rajton, kaj eĉ en Vaŝingtono mem, en tiu konstruaĵo, kie oni verkis leĝojn, estis jena okazo.
Negron Deprist (DePriest) ĉikaganoj elektis kiel kongresano. Li sidis kune kun afliktiĝintaj blankaj kongresanoj dum sesioj de Ĉambro de Reprezentantoj. Tamen tio ne estis ĉio. Tiu nigra persono kune kun sia asistanto alkutimiĝis viziti manĝejon de Kongreso. Oni ne rajtis lin elpeli, kaj silentajn demonstrojn li tute ignoris. Finfine oni elpensis neordinaran decidon — ĉesigis funkciadon de la manĝejo. Plene ĉesigis funkciadon de la manĝejo de Kongreso, por ke la negro ne povu manĝi tie kune kun blankaj personoj.
— Jen, jen, ĝentlemanoj, — diris s-ro Adams, post kiam ni alveturigis la junulon el “CCC”, — mi rakontu al vi rimarkindan historion pri miaj amikoj el insulo Trinidado. Tie loĝis konata usona familio. Ili decidis translokiĝi al Nov-Jorko. Tiutempe mi intencis lasi Nov-Jorkon por unu jaro kaj volis proponi mian loĝejon al ili. Mi sciigis posedanton de la domo pri novaj loĝantoj kaj forveturis. Kiam mi revenis post unu jaro, la posedanto atakegis min apenaŭ ne per pugnoj. “Tio estas malbeleco! — kriis li. — Mi neniam pensis, ke vi min tiel malnoble damaĝis!” Mi tre ektimiĝis kaj ekpensis pri eblaj kialoj de lia kolero. “Mi ne komprenas, kio estas mia kulpo?” — demandis mi la domoposedanton. ”Vi venigis mian domon negrojn”, — traĝemis li. “Sed bonvolu, — diris mi, — mi venigis miajn amikojn el insulo Trinidado. Ili estas blankuloj, samkiel vi kaj mi. Ili loĝis tie dek tri jarojn kaj nun revenis Usonon”. —“Aĥ, kial vi tuj ne sciigis min, ke viaj amikoj loĝis en insulo Trinidado! Mi tiam ne permesis ilin venigi!” —“Kio okazis?” — demandis mi. “Okazis tio, ke ĉiuj miaj loĝantoj unuvoĉe deklaras pri viaj amikoj, ke tiuj havas almiksaĵon de negra sango. Inter ili estas avino, kies haroj estas tro krispaj. Tio estas fakto. Unu loĝanto jam lasis mian domon. La ceteraj deklaras, ke, se mi elpelos tiujn negrojn, ili rompos kontrakton kaj lasos la domon”. Ne, serioze, ĝentlemanoj, estus stulte opinii, ke negroj bone loĝas en Nov-Jorko. En nia domo estas negro-liftisto, tio estas alia afero.
En Norda Karolino iĝis pli malvarme, kaj en Virginio ankoraŭ pli. Maldensa pluvo akvumis karoserion de nia limuzino tutan lastan tagon de nia vojaĝo. Ĝis Vaŝingtono restis lastaj mejloj, kaj s-ro Adams timis, ke akvo ne komencus glaciiĝi. Jam ekvidiĝis plakatoj kun reklamoj de vaŝingtonaj hoteloj.
— Stop! Stop! — ekkriis subite s-ro Adams.
La maŝino haltis.
– Ĝentlemanoj! — solene diris li. — Ĉu vi deziras scii, kio estas Usono?
Ni jesis.
— Tial rigardu.
Kaj s-ro Adams indikis permane plakaton, preter kiu ni apenaŭ ne traveturis.
Ni ekvidis bildegon kun ekstreme kortuŝa enhavo. Vidiĝis bela patrino, kvazaŭ Greto Garbo kun bela filino simila tipon de Ŝirlio Templ (Shirley Temple) sur brakoj. Malantaŭe staris mirinda anĝelo-gardanto kun vizaĝo de holivuda kinoleŭtenanto kaj kun grandaj flugiloj.
— Ne, ne, — kriis s-ro Adams, — subskribo! Subskribo! Ĉu vi komprenis, kion diras anĝelo-gardanto al tiu bona patrino? Li konsilas deponi monon en bankon por ŝia filino. La anĝelo estas tiom bonkora, ke eĉ eksplikas, en kiun bankon necesas deponi monon! Ne, serioze, ĝentlemanoj, vi ne deziras scii, kio estas Usono.