Калерыя Панцеляймонаўна. Аднак жа — праўда, па неправераных чутках, Клара і Людміла часам за хлопцаў «драпаюцца».
Анастасія Уладзіміраўна. Дык гата калі яны разам і побач адна з адной.
Дырэктарка лагодна пазірае на старшыню прафкома і міласціва прыкрывае вочы вейкамі: о’кэй.
Бок другі
Пакой адпачынку магазіна. На абклеенай ружова-залацістымі шпалерамі сцяне — рэпрадукцыя карціны Васняцова «Волаты» ў прыгожай пазалочанай раме. Ілья Мурамец з-пад рукі пільна узіраецца ў Дошку гонару. Яна, такая ж велічная і ўнушальная, як і рама карціны, гаспадарліва займае пачэснае месца на суседняй сцяне. 3 фотаздымкаў, што чынна месцяцца там, аднаго вялікага і двух меншых абапал яго, весела пазіраюць на трох волатаў Клара Арцюшкова, Тамара Груздова і Людміла Карніцкая.
Анастасія Уладзіміраўна. Чым не о’кэй, Калерыя Панцеляймонаўна (весела смяецца)? Перадавыя сучасныя дзяўчаты ахмураюць сур’ёзных гістарычных хлопцаў.
Калерыя Панцеляймонаўна (з пафасам). Сімвалічна, золатка (зіркае на карціну і Дошку гонару)! Традыцыйнае народнае высакародства мінулага і сучаснасці.
Анастасія Уладзіміраўна. Ай-яй (ляпае далоняй па ілбе), не дапетрыла!.. Што каб дзяўчат на коней перасадзіць? Арыгінальна!.. I яно ж зусім проста: усунуў галаву ў дзюрку палотнішча, на якім намаляваны конь з тулавам чалавека ў сядле, і — ты наезнік… Арыгінальна і пераканаўча: не сядзяць нашы гераіні, склаўшы рукі ў арэоле славы, здабытай у год Змяі, а імчаць заваёўваць новыя дасягненні. У год Каня гэта глыбока сімвалічна! Праўда ж?..
Калерыя Панцеляймонаўна (натхнёна). Я заўсёды казала: голас грамадскасці — голас божы. Па-мойму, думка ваша, друг мой неацэнны, вельмі слушная. I Іван Іванавіч яе ўхваліць. Прыклад для іншых будзе. Уяўляеце — ва ўсіх магазінах на Дошках гонару, калі мы пераходзім на новыя формы гандлю, конніца скача!..
ГЭЙ, НАПЕРАД! ГЭЙ, НАЗАД!
Шумеў-грымеў аб’яднаны кангрэс дэмакратаў і плутакратаў, народнага фронту і партыі камуністаў. Абмяркоўвалі эканамічна-культурную дактрыну рэгіёна: «Гэй, наперад!» нам свеціць альбо «Гэй, назад?» Штармавое мора так не бурліць, як бурліў высокі сход.
— Гэй, наперад!
— Гэй, назад!
Зала ўзрывалася то шалёнымі воплескамі, то ўтрапёным тупатам імпартных чаравікаў па блішчаста-люстраным паркеце.
— Сёння, шаноўныя дэлегаты, нам неабходна прыйсці да кансенсусу. Тады наша рашэнне будзе вечнай каштоўнасцю, і мы назаўсёды застанёмся ў гісторыі! — ахрыплым, як у драча на балоце, голасам заклінаў плюгавы, нібы прыхоплены спякотаю струк перцу, старшыня кангрэса.
Дэмакрат з галавой рэдзькай угору і плутакрат з галавой рэдзькай уніз сядзелі побач.
— Ты за што?
— А ты за што?
— За справядлівасць і прагрэс.
— I я за тое ж.
— Прымем дактрыну і — гуртам, з песнямі — у вялікі паход, — ледзь хаўкаў за кіраўнічым сталом перасохлы струк. — Памятаеце, як у класіка? «Луг заліўся галасамі. На яго ва ўсе канцы выййшлі стройнымі радамі загарэлыя касцы». Хто за «Гэй, наперад!» — прашу галасаваць!
Абедзве рэдзькі паднялі рукі.
— Хто за «Гэй, назад!»?
Белыя пляскатыя далоні іхнія зноў ускінуліся над галовамі.
— Ты што? — усміхнулася рэдзька ўніз.
— А ты што? — бліскотна міргнула круглым вокам рэдзька ўгору.
— Гэтую руку бачыш? Левая. Яна бліжэй да сэрца. Ёю я — за «Гэй, наперад!»
— А навошта праваю за «Гэй, назад!»?
— Апанентам лапшу павесіў.
— Дык і я ж… Ты — мне, я — табе. Хі-хі…
— То, значыцца, падвядзём рысу.
Як выштурхнутыя катапультай, рэдзькі адначасова ўсхапіліся з мяккіх крэслаў.
— Увага! — раўнулі грымотнымі, нібы з гармат стрэлілі, галасамі.
Зала знямела. Уміг адчула: зараз пачуе нешта велічна-глыбакадумнае, калі не геніяльнае.
— Значыцца, так: «Гэй, наперад цераз назад!» Цьфу, пераблыталі… «Гэй назад цераз наперад!».
Перасохлы перац каўтануў з крыштальнай шклянкі.
— Уф-ф! Мудра, без лапшы! Прымаецца, шаноўныя дэлегаты, цалкам!
— Уф-ф! — уздыхнула з палёгкай зала.
3 расчырванелых лысін, як дым з комінаў у марознае надвор’е, слупамі валіла пара.
МОМАНТ ЭФЕКТУ
Сцяпан Калістратавіч любіў пахваляцца, што дэвіз яго творчасці — «Смело мы в бой пойдём!». Ён, маўляў, не пісаў, а высякаў свае публіцыстычныя творы на жалезе і камені зубілам і малатком. Канцоўкі ж заўсёды знаходзіў такія, каб чытач, вобразна кажучы, перажыў ашаламляльны момант эфекту.
I ўсё было б добра ў яго жыцці, каб з ператомленасці не навалілася нейкая містыка, не ўварвалася ў душу дзікая д’ябальшчына. А разгарэлася яна падчас сустрэчы з той чароўнай бландзінкай, каб ёй рагатыя чэрці з вечара да раніцы сніліся.