Keyin prokuratorning qarshisida qaddi-qomati kelishgan, oq-sariq soqolli xushro‘y yigit namoyon bo‘ldi; uning ko‘ksini to‘sgan sovutda sherlarning yaltiroq tumshuqlari aks ettirilgan, dubulg‘asiga toj sifatida burgut pati o‘rnatilgan, shamshirining kamarbandiga oltin to‘qalar qadalgan, tagcharmi uch qavat bo‘lgan poyabzalining iplari to tizzasigacha butun boldirini chandib bog‘langan, qnrmizirang ridosi chap yelkasiga tashlangan edi. Bu — legion sarkardasi edi. Prokurator undan, Sobastiya kogortasi hozir qaerda turipti, deb so‘radi. Sarkarda, sebastiyaliklarning hozir Hippodrom oldidagi maydonni qurshab turgani, u yerda jinoyatchilar ustidan chiqarilgan hukm xalqqa elon qilinajagi haqida xabar qildi.
Shunda prokurator sarkardaga Rim kohortasidan ikki kenturiya ajratishni buyurdi. Bu kenturiyalardan biri Kalamushkush boshchiligida jinoyatchilarni, qatl etish ashyolari ortilgan aravalarni va jallodlarni Taqir Tepaga kuzatib borishi, so‘ng ular yetib borgan zahoti yuqori qismini qurshab olishi lozim edi. Ikkinchi kenturiya esa hoziroq Taqir Tepaga jo‘nab ketib, darhol uning atrofini ihota qilib olishi zarur edi. Prokurator Pilat shu maqsadni ko‘zlab, ya’ni Tepani muhofaza kilish uchun, sarkardadan ko‘makchi otliq polk qo‘shinini yuborishni iltimos qildi.
Sarkarda chiqib ketgach, prokurator kotibga yuzlanib, Sinedrion prezidenti hamda uning ikki a’zosini, shuningdek, Yershalaim ibodatxonalari soqchilarining sardorini qasrga taklif etishni buyurdi, lekin shu buyrug‘i ketidan yana ilova qildi:
— Shunday qilginki, taklif etilgan shu odamlar bilan kengashga o‘tkazishdan oldin, men prezident bilan xoli uchrashib olay.
Prokuratorning amri tez va aniq bajarildi. Keyingi kunlarda Yershalaimni benihoya shafqatsizlik bilan qizdirayotgan quyosh hali qiyomga yetmasdan bog‘ning yuqori peshayvonida, uning zinasida qo‘riqlab turgan bir juft oppoq marmar sher oldida prokurator Sinedrion prezidenti vazifasini o‘tayotgan Iudeyaning buzruk hazrati Iosif Kaifa bilan uchrashdi.
Bog‘da sokinlik hukm surardi. Lekin prokurator ustunlar orasidan o‘tib, poyalari haybatli fil oyoqlarini eslatuvchi palma daraxtlari o‘sib turgan bog‘ning oftob nuriga g‘arq bo‘lgan ustki sahiiga chiqqan edi, ko‘z oldiga u yomon ko‘rgan Yershalaim shahri o‘zining osma ko‘priklari, qal’alari va — eng muhimi — butun tomi ajdarning tangasimon terisini eslatuvchi, marmar toshlar va oltindan bino bo‘lgan, mahobati hech bir ta’rifga sig‘maydigan ulkan ibodatxonasi bilan ko‘z oldida namoyon bo‘ldi va prokuratorning ding quloqlariga juda olisdan — qal’aning tosh devori qasr bog‘ining quyi peshayvonini shahar maydonidan ajratib turgan pastlikdan odamlarning vaqti-vaqti bilan goh faryodga, goh na’raga o‘xshab ketuvchi zaifgina g‘ovuri chalindi.
Prokurator u tomonda — maydonda so‘nggi kunlarda Yershalaimda yuz bergan tartibsizliklardan juibushga kelgan behisob olomon to‘nlanganligini, bu olomon jinoyatchilar ustidan hukm chiqarilishini betoqatlik bilan kutayotganini, qichqirayotganlar esa jonsarak meshkobchilar ekanligini tushundi.
Prokurator jazirama oftob tig‘idan o‘zini panaga olish uchun, birinchi navbatda, hazrati buzrukni ravonga taklif qildi, lekin Kaifa lutfan uzr so‘rab, taklifni qabul qilolmasligini izohladi. Shunda Pilat sochi siyraklasha boshlagan boshiga ridosining qaytarma qalpog‘ini kiyib suhbatni boshladi. Suhbat yunon tilida bordi.
Pilat Ieshua Ha-Notsrining ishini ko‘rib chiqqanini va o‘lim jazosini tasdiqlaganini aytdi.
Shunday qilib, bugun amalga oshiriladigan o‘lim jazosiga uchta qaroqchi: Dismas, Gestas, Varravianlar, ular bilan birga Ieshua Xa-Notsri ham mahkum etilgan edi. Xalqni yo‘ldan ozdirib, qaysarga qarshi isyon qilgan birinchi ikki jinoyatchi prokuratorning izmida edi, binobarin, ular xaqida bu yerda hech qanday gap bo‘lishi mumkin emas. Varraivan bilan Xa-Notsri esa. mahalliy ma’murlar tomonidan qo‘lga olingan bo‘lib, ular ustidan Sinedrion hukm chiqargan edi. Qonun va taomilga ko‘ra shu ikki jinoyatchidan birini bugun kirib kelayotgan buyuk pasxa bayrami sharafiga ozod qilish lozim bo‘ladi.
Xullas, prokurator, shu ikki jinoyatchidan qay biriii Sinedrion ozod qilmoqchi bo‘lganini bilishni istaydi: Varravvannimi yoki Xa-Notsrini-mi? Kaifa, savol tushunarli, degan ma’noda bosh silkidi va javob berdi:
— Sinedrion Var-ravvanni bo‘shatishni so‘raydi. Xazrati buzrukning aynan shunday javob qilishini prokurator yaxshi bilardi, ammo uning vazifasi, o‘zini bunday javobdan taajjublangandek qilib ko‘rsatish edi.
Pilat bu vazifani zo‘r mahorat bilan ijro etdi. Bu mutakabbir zot qoshlarini chimirdi va hazrati buzruknipg ko‘zlariga hayrat bilan tik qaradi.
— Ochig‘i, bu javob meni tong qoldirdi, — dedi u muloyim ohangda, — anglashilmovchilik sodir bulmadimikin deb qo‘rqaman.
Pilat o‘z fikrini tushuntirdi. To‘g‘ri, Rim xukumati mahalliy diniy ma’muriyat huquqini aslo kamsitmoqchi emas, buni hazrati buzrukning o‘zi xam yaxshi biladi, illo mazkur vaziyatda xatoga yo‘l quyilgani aniq. Turgan gapki, bu xatoni tuzatishdan Rim hukumati manfaatdor.
Darhaqiqat, Var-ravvan bilai Xa-Notsriniit jinoyatlari o‘rtasidagi tafovut katta edi. Telbaligi yaqqol ko‘rinib turgan ikkinchi jinoyatchi o‘zining betuturiq gaplari bilan Yershalaimda va boshqa ayrim joylarda odamlarning tinchini buzganlikda ayblansa, birinchi jinoyatchining aybi benihoya og‘ir edi. U xalqni ochiqdan-ochiq isyonga da’vat etish bilan cheklanib qolmay, yana uni hibsga olmoqchi bo‘lgan soqchilardan birini o‘ldirgan ham edi. Var-ravvan Ha-Notsriga nisbatan ko‘p marotaba xavfliroqdir.
Yuqorida zikr etilgan sabablarga ko‘ra prokurator hazrati buzrukdan Sinedrion qarorini qayta ko‘rib chiqishni va ikki mahbusdan beziyonrog‘ini ozod qilishni so‘raydiki, o‘shal beziyonroq jinoyatchi, shubhasiz, Ha-Notsridir. Shunday emasmi?
Kaifa Pilatning ko‘zlariga tik boqib turib, ohistagina, ammo qat’iyat bilan dedi:
— Sinedrion hukmnomani diqqat bilan o‘rganib chiqdi, shunga ko‘ra Var-ravvanni ozod qilishga ahd qilganini ikkinchi marta xabar qiladi.
— Nahotki? Hatto mening iltimosimdan keyin ham-a? Rim hokimiyati nomidan gapiruvchi shaxsning iltimosi ham vojib bo‘lmaydimi? Hazrati buzruk, uchinchi marta takrorla javobingni?
— Uchinchi marta ham, Var-ravvanni ozod qilamiz, deb ma’lum qilamiz, — dedi ohista Kaifa.
Masala hal bo‘lgan, gapiriladigan boshqa gap qolmagan edi. Ha-Notsri endi dorilbaqoga ketayotgan edi, demak, prokuratorning mudhish va alamli bosh og‘rig‘isini endi hech kim davolay olmasdi; bu dardga o‘limdan boshqa davo yo‘q. Ammo hozir Pilatni hayratga solayotgan narsa bu fikr emas edi. Boya rovonda sodir bo‘lgan o‘sha mubham diqqinafaslik tuyg‘usi uning butun vujudini hamon iztirobga solardi. Shu zahotiyoq u o‘zining bu ahvolini izohlashga urinib ko‘rdi, lekin izoh juda alomat bo‘lib chikdi: prokurator o‘limga mahkum etilgan Ha-Notsri bilan hali nimanidir gaplashib ulgurmagandek, hattoki uning qaysiyam bir fikrini oxirigacha eshita olmagandek his qildi o‘zini.
Pilat bu fikrni xayolidan faromush qildi, u qanday tez paydo bo‘lgan bo‘lsa, shunday tez g‘oyib bo‘ldi. Fikrku g‘oyib bo‘ldi, ammo diqqinafaslik hamon mubhamligicha qoldi, zero chaqmoqdek bir chaqnab shu zumda o‘chgan: «Boqiylik… boqiylik boshlandi…» degan boshqa bir qisqagina fikr ushbu holni izohlay olmas edi. Kimning boqiyligi boshlandi? Buni prokurator tushunolmadi, ammo mavhum boqiylik haqidagi mana shu fikr shu jazirama oftob tig‘ida ham uni jun-juktirib yubordi.
— Yaxshi, — dedi Pilat, — shunday bo‘la qolsin.
Endi u atrof-muhitga ko‘z tashlab, yuz bergan o‘zgarishdan taajjubda qoldi. G‘unchalari g‘arq ochilgan atirgul butasi va yuqori peshayvon atrofida qator tizilib turgan sarv daraxtlari g‘oyib bo‘lgan edi, anor daraxti ham, yam-yashil maysazordagi oq haykal ham, maysazorning o‘zi ham ko‘zdan yo‘qolgan edi. Bu manzaralar o‘rnini qandaydir qirmizi quyqa qoplab, bu quyqada suv o‘tlari mavjlanib, qayoqlargadir siljiy boshlagan, Pilatning o‘zi ham shu o‘tlar bilan birga keta boshlagan edi. Endi eng mudhish alam — ojizlik alami uni o‘t bo‘lib yondirib, qalbini iskanjaga olib, yeldek uchirib borardi.