— Ko‘pmi?
— Buni hech kim bilmaydi, igemon.
— Hatto siz hammi? — dedi igemon xushomadona hayrat bilan.
— Taassufki, men ham, — bamaylixotir javob qildi mehmon, — lekin men o‘sha pulni shu bugun kechqurun olishini bilaman. Bugun uni Kaifaning qasriga chaqirtirishdi.
— Obbo, kiriaflik xasis chol-e, — dedi prokurator jilmayib, — chol bo‘lsa kerak-a u?
— Prokurator hech qachon yanglishmaydilar, biroq bu safar xatoga yo‘l qo‘ydilar, — nazokat bilan javob qildi mehmon, — Kiriafdan kelgan u odam yosh yigit.
— Qarang-a! Siz uni ta’riflab bera olasizmi? Mutaassibdir?
— Yo‘q, aslo, prokurator.
— Durust. Yana nima bilasiz?
— Husnda barkamol.
— Yana? Balkim, biron narsaga ishqibozdir?
— Bu ulkan shaharda hammani mufassal o‘rganib chiqish g‘oyat mushkul, prokurator…
— E, yo‘q, yo‘q! Afraniy! Kamtarlik qilmang!
— U bir narsaga hirs qo‘ygan, prokurator. — Mehmon bir lahzalik sukutga toldi. — Pulni yaxshi ko‘radi.
— O‘zining kasbi nima?
Afraniy ko‘zini yuqoriga tikib, o‘ylab turdi, so‘ng javob berdi.
— U o‘z xeshlaridan birining sarroflik do‘konida xizmat qiladi.
— Shunaqa deng, hay, hay, hay. — Shunday deb prokurator jim bo‘lib qoldi, balkonda hech kim yo‘qmikin degandek, atrofga nazar tashladi, so‘ng ovozini pastlab dedi: — Gap bu yokda ekan-da — menga bugun yetkazishdi, uni bugun kechasi pichoqlab ketisharmish. Shunda mehmon qovoqlarini ko‘tarib, prokuratorga har galgidan ko‘proq tikilib qoldi, so‘ng javob qildi:
— Siz meni boya judayam maqtab yuborgan edingiz, prokurator. Ma’lum bo‘ldiki, men haqimda Rimda maqtov so‘z aytishingizga munosib emasmen. Zero bu gaplardan men g‘ofilmen.
— Siz eng oliy mukofotga loyiqsiz, — deb javob qildi prokurator, — lekin bu ma’lumotlar chindan ham mavjud.
— So‘rashga ijozat bering, kim olib keldi bu ma’lumotni?
— Xo‘p desangiz, hozircha bu haqda gapirmasak boz ustiga, u tasodifiy, mavhum va shubhali xabar. Lekin men hamma narsani oldindan ko‘rishim kerak. Vazifam o‘zi shunaqa, ammo, birinchi navbatda, o‘z savqimga ishonishim shart, zero u menga hali hech qachon pand bergan emas. Endi men bilgan ma’lumotga kelsak, Ha-Notsrining maxfiy do‘stlaridan biri anavi sarrofning ko‘z ko‘rib, quloq eshitmagan sotqinligidan g‘azabga kelib, o‘z sheriklari bilan til biriktirgan va bugun tunda uni o‘ldirmoqchi, xoinligi uchun olgan pulni esa: «Makruh pulingiz o‘zingizga buyursin!» — degan yozuv bilan hazrati buzrukning qasriga tashlab ketishmoqchi emish.
Maxfiy xizmat boshlig‘i shundan keyin igemonga favqulodda qarash qilmay qo‘ydi va ko‘zlarini qisgancha uning gapini tinglashda davom etdi:
— Bir tasavvur qiling, — derdi Pilat, — kelib-kelib bayram oqshomida shunday sovg‘a olish hazrati buzrukka xush yoqarmikin?
— Xush yoqish qayoqda, — jilmayib turib javob qiddi mehmon. — Mening taxminimcha, prokurator, bu narsa katta janjalga sabab bo‘ladi.
— Men ham shunday fikrdaman. Shuning uchun ham sizdan bu ish bilan mashg‘ul bo‘lishingizni, ya’ni kiriaflik Iudani muhofaza qilish uchun barcha choralarni ko‘rishingizni so‘rayman.
— Igemonning amri vojib, — deb gap boshladi Afraniy, — ammo men igemonga taskin bermoqchiman: ul badkirdorlar bajarilishi nihoyatda mushkul reja tuzganlar. Axir o‘ylab ko‘ring, — mehmon atrofga bir qarab qo‘yib, yana gapida davom etdi: — Bir kechada odamning payiga tushib, uni pichoqlash, boz ustiga, uning qancha haq olganini bilish, bundan tashqari yana, pulni Kaifaga qaytarib ham berish osonmi? Yana shu bugunning o‘zida-ya?
— Shunday bo‘lsa ham, uni bugun bo‘g‘izlab ketishadi, — deb takrorladi Pilat o‘jarlik bilan, — ko‘nglim sezib turipti deb aytdim-ku sizga! Hali hech qachon ko‘nglim menga pand bergan emas, — shu chog‘ prokuratorning yuzi tirishib, sal talvasaga tushdi, u qo‘llarini ishqalab qo‘ydi.
— Bosh ustiga, — dedi mehmon mutelik bilan, u o‘rnidan turib qaddini rostlarkan birdan jiddiy ohangda so‘radi: — Demak, uni so‘yib ketishadi-a, igemon?
— Ha, — deb javob qildi Pilat, — endi butun umidimiz sizning hayratona ishchanligingizga qaratilgan.
Mehmon plash ostidagi zalvar kamarini to‘g‘rilab qo‘yib dedi:
— Xayr bo‘lmasa, hamisha omon va shodmon bo‘lg‘aysiz.
— Darvoqe, — deb ohista chinqirib yubordi Pilat, — butunlay unutayozibmana? Axir sizdan qarzman-ku!.
Mehmon ajablandi.
— Qo‘ysangiz-chi, prokurator, mendan sira ham qarz emassiz.
— Unday demang! Esingizdami, Yershalaimga kirib kelayotganimda… bir to‘da gadolarga duch keluvdim… ularga aqcha sochmoqchi bo‘lganimda yonimda aqcham yo‘q edi, o‘shanda sizdan olgan edim.
— O, prokurator, arzimagan narsa!
— Arzimas narsani ham unutmaslik lozim. Shunday deb Pilat orqasiga o‘girildi va kursida yotgan plashini ko‘tarib, uning tagida yotgan charm xaltachani olib mehmonga uzatdi. Mehmon xaltachani olarkan egilib ta’zim qildi va plashi ostiga yashirdi. Pilat yana gap boshladi:
— Dafn borasidagi xabaringizni kutaman. Shuningdek kiriaflik Iudaning bugun tunda bo‘ladigan ishi yuzasidan ham, eshityapsizmi, Afraniy, bugun bo‘ladigan ishi. Kelgan zahotingiz meni uyg‘otishlari haqida soqchilarga buyruq berib qo‘yiladi. Sizni kutaman!
— Salomat bo‘ling, — dedi maxfiy xizmat boshlig‘i va orqasiga o‘girilib, balkondan tusha boshladi. Uning maydoncha sahnidagi ho‘l qum ustida yurgan, so‘ng ikki sher haykali oralig‘idagi marmar zinadan tushayotgan oyoq tovushi eshitildi. Keyin birin-ketin uning oyoqlari, so‘ng gavdasi va nihoyat, qaytarma qalpoq kiygan boshi ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi. Ana shundagina prokurator quyosh botib, qosh qoraya boshlaganini sezdi.
Yigirma oltinchi bob
DAFN
Ehtimol, mana shu qosh qoraya boshlagani prokuratorning chehrasida keskin o‘zgarish yuz berganiga sabab bo‘lgandir. U shu bir zumning o‘zida go‘yo qarib, munkayib qolgandek bo‘ldi, buning ustiga, vahimaga tushib, bezovta bo‘la boshladi. U bir marta orqasiga o‘girilib, suyanchig‘iga plash ilib qo‘yilgan bo‘sh kresloga ko‘zi tushdi-yu, negadir ssskanib ketdi. Bayram tuni kirib kelayotgan va kechki ko‘lankalar o‘z o‘yinini boshlagan edi, kim bilsin, shuning uchun ham charchagan irokuratorning ko‘ziga bo‘sh kresloda birov o‘tirganday bo‘lib ko‘ringandir. Prokurator qo‘rqib ketib, plashni paypaslab ko‘rdi, so‘ng o‘rnidan turib, balkonda u yokdan-bu yoqqa tinmay tanda qo‘yarkan, goh qo‘llarini bir-biriga ishqalar, goh xontaxtaga yaqin kelib, qo‘liga qadah olar, goh yurishdan taqqa to‘xtab, polga terilgan rang-barang koshinlar orasida qandaydir sirli yozuvlarni o‘qimoqchi bo‘lganday, ularga ma’nosiz tikilib turardi.
Shu bugunning o‘zida uning ikkinchi marta yuragi g‘ash bo‘la boshladi. U ertalabki jahannamiy dardning asoratidan endi xiyolgina simillab, zirqirab turgan chakkasini ishqalarkan, ne sababdan bunchalik ruhiy iztirob chekayotganini anglashga urinardi. Garchi buni u tezda fahmlab olgan bo‘lsa ham. o‘zini chalg‘itishga urinib ko‘rdi. Bugun kunduzi nimanidir butkul boy berib qo‘ygani unga kunday ravshan edi, endi ana shu xatosini u qandaydir ikir-chikir, eng muhimi kechikkan harakatlar bilan tuzatmoqchi. Prokurator o‘z-o‘zini aldab, mana shu, hozirgi, kechqurungi raftorlarini ertalabki hukm kabi muhim deb o‘ziga-o‘zi ukdirmoqchi bo‘lar edi. Ammo bu urinishlari zoe ketayotgan edi.
U balkonda u yokdan-bu yoqqa tanda qo‘yarkan, burilayotib taqqa to‘xtadi va hushtak chaldi. Hushtakka javoban zulmat ichidan itning irillagani eshitildi va tuklari bo‘zrang, quloqlari uchli, bo‘ynidagi tasmasiga oltin nishonlar taqilgan bahaybat bir ko‘ppak bog‘dan otilib kirdi.