У мускулах ног тоіцца надзвычайная сіла. Я цісну на педалі так, быццам хачу пратараніць сцяну. Кідаю самалёт убок. Ён робіць рэзкі рывок улева, скрыгоча і калоціцца. Карона выбухаў саслізгнула ўправа. Я збіў яе са сваёй галавы. Я ашукаў гарматы, яны пуляюць цяпер міма. Я бачу, як справа гусцеюць ужо няшкодныя для мяне выбухі. Але раней чым я націснуў другой нагой, каб шмыгнуць у процілеглы бок, нада мной ужо зноў узнікае карона. 3 зямлі зноў прыстраляліся. Самалёт з вухканнем зноў рынуўся ў прорву. Але я зноў усім цяжарам свайго цела навальваюся на педаль. Я кінуў, ці, дакладней, ірвануў самалёт у процілеглы бок (да д'ябла каардынацыю!). I карона з'ехала ўлева.
А раптам пратрымаемся? Але доўга гэтая гульня працягвацца не можа. Як бы рэзка я ні рухаў педалямі, на мяне зноў насоўваецца лівень смертаносных коп'яў. Карона зноў навісае нада мною. Усё маё нутро зноў скаланаецца ад штуршкоў, і калі я гляджу ўніз, я зноў бачу гэтае галавакружна маруднае ўзнясенне скіраваных проста ў мяне бурбалачак. Проста неверагодна, што мы яшчэ цэлыя. I ўсё-такі я пераконваюся, што я непаражальны. Я адчуваю сябе пераможцам! Штосекунды — я пераможца!
— Зачапіла?
— Не…
Іх не зачапіла. Яны непаражальныя. Яны — пераможцы. Я камандую экіпажам пераможцаў…
Цяпер кожны чарговы выбух ужо не пагражае нам: ён загартоўвае нас. Пры кожным чарговым выбуху дзесятую долю секунды я думаю, што мая машына ператворана ў друз. Але яна ўсё яшчэ паддаецца кіраванню, і я стаўлю яе на дыбкі, як каня, і мяне агортвае патаемная невымоўная радасць. Я не паспяваю адчуць страх, я адчуваю толькі фізічнае скалананне, як ад моцнага грукату, — і адразу ж мне дорыцца ўздых палёгкі. Я павінен быў адчуць спачатку штуршок ад удару, потым страх, затым палёгку. Дзіва што! На гэта няма часу! Я адчуваю штуршок, потым палёгку. Штуршок, палёгку. Не хапае аднаго этапа: няма страху. I я жыву не чаканнем смерці ў кожную бліжэйшую секунду: я жыву ўваскрэсеннем, якое наступае адразу ж па секундзе папярэдняй. Я жыву ў нейкай плыні радасці. У няспыннай плыні невымоўнай радасці. I неспадзявана мне робіцца незвычайна хораша. Быццам кожную секунду мне дорыцца жыццё. Быццам з кожнай секундай я адчуваю яго ўсё паўней. Я жыву. Я жывы. Я яшчэ жывы. Я ўсё яшчэ жывы. Я ператвараюся ў крыніцу жыцця. Мяне апаноўвае ап'яненне жыццём. Кажуць: «Ап'яненне боем…" Але гэта і ёсць ап'яненне жыццём! О, ці ведаюць тыя, хто страляе ў нас знізу, ці ведаюць яны, што яны выкоўваюць нас?
Маслабакі, бакі з гаручым — усё папрабівана. Дзютэртр кажа: «Закончыў! Набірайце вышыню!» Яшчэ раз на вока прыкідваю адлегласць, якая аддзяляе мяне ад хмар, і кабрырую. Яшчэ раз кідаю самалёт улева, затым управа. Яшчэ раз кідаю позірк на зямлю. Мне ніколі не забыць гэтага відовішча. Уся даліна мігціць кароткімі вогненнымі кнатамі. Зеніткі, безумоўна. 3 глыбіні вялізнага сіняватага акварыума ўсё яшчэ ўзнімаюцца бурбалкі. Полымя Араса лье змрочнае барвовае святло, як жалеза на кавадле; яго шчодра сілкуюць падземныя запасы, і пот чалавека, розум чалавека, майстэрства чалавека, яго ўспаміны і спробы узнімаючыся ўгору, сплятаюцца ў калматым полымі і ператвараюцца ў чад, які разносіцца ветрам.
Я ўжо датыкаюся да першых пасмаў туману. Вакол нас яшчэ ўскідваюцца залатыя дзіды, якія распорваюць знізу вантробы хмар. Апошні раз я бачу дол у апошні прагал, калі мяне ўжо ахінае хмара. На імгненне перада мной узнікае полымны Арас, запалены нанач, як лампада ў глыбіні царкоўнага нефа. Яна служыць нейкай рэлігіі, але каштуе надта дорага. Заўтра яна знішчыць і паглыне ўсё. Сведчанне я забіраю разам з сабой — вобраз полымнага Араса.
— Ну як, Дзютэртр?
— Нармальна, пан капітан. Курс дзвесце сорак. Праз дваццаць хвілін спусцімся пад хмары. Сарыентуемся дзе-небудзь на Сене…
— Ну як, стралок?
— Гм… ага… пан капітан… нармальна.
— Ну што, запарыліся?
— Гм… не… Ага.
Ён і сам не ведае. Ён задаволены. Я ўспамінаю стралка з экіпажа Гавуаля. Неяк уночы на Рэйне восемдзесят пражэктараў узялі Гавуаля ў абцугі сваіх промняў. Яны ўзвялі вакол яго гіганцкі храм. Пачынаецца абстрэл. I Гавуаль чуе, як ягоны стралок паціху размаўляе з сабой: «Ну што, стары?.. Га?„Хіба на гражданцы ўбачыш такое?..» Ён быў задаволены, гэты стралок.
А я паволі пераводжу дух. Набіраю поўныя грудзі паветра. Як цудоўна дыхаць. Цяпер я здолею зразумець процьму ўсялякай усялячыны… Але перш за ўсё я думаю пра Аліяса. Не. Перш за ўсё я думаю пра свайго фермера. Значыць, я ўсё-такі спытаюся ў яго, колькі ў мяне прыбораў… Абавязкова спытаюся! Я не адмовіўся ад гэтага намеру. Іх сто тры. Дарэчы, як там мае паказчыкі гаручага, ціску масла?.. Калі бакі прабіты, лепей не спускаць вока з гэтага прычындалля. I я сачу за ім. Гумавыя пратэктары трошкі стрымліваюць цечу. Выключнае ўдасканаленне! Сачу і за гідрапрыборамі: гэтая хмара не дужа прыветлівая. Навальнічная хмара. Нас моцна патрэсвае.