I ён выцягвае з кішэні нейкія паперкі. Потым дапытліва глядзіць на мяне і пытаецца:
— Як ты паляціш?
— Цераз Альбэр.
— Я так і ведаў. Я так і ведаў. Ах, як пагана!
— Не выкідвай конікаў. Што здарылася?
— Табе нельга ляцець!
Мне нельга ляцець! Які ён харошы, гэты Вэзэн! Хай ён вымаліць у пана бога, каб сапсаваліся ларынгафоны!
— Табе не прарвацца.
¬— Чаму гэта мне не прарвацца?
— Таму, што над Альбэрам нядрэмна прасуюць тры звёны нямецкіх знішчальнікаў. Адно на вышыні шэсць тысяч метраў, другое — сем з палавінай, трэцяе — дзесяць тысяч. Ніводнае не пакідае неба, пакуль не прыходзіць змена. Гэта бясспрэчна неадольная загарода. Ты трапіш у пастку. А потым, ты вось толькі глянь…
I Вэзэн паказвае мне паперку, на якой ён накрэсліў нейкія незразумелыя схемы.
Ішоў бы ён да д'ябла, гэты Вэзэн! Словы «бясспрэчна неадольная загарода» падзейнічалі на мяне. Мне мроіцца чырвоны сігнал і парушэнне дарожных правілаў. Але тут парушэнне правілаў — смерць. I асабліва ненавісна мне слова «бясспрэчна». У мяне такое адчуванне, што я ўжо ўзяты на прыцэл.
Намаганнем волі я змушаю сябе разважаць спакойна. Праціўнік «бясспрэчна» мусіць абараняць свае пазіцыі — а як жа інакш?! Усе гэтыя словы проста бязглуздзіца!.. Дый начхаць мне на знішчальнікаў! Калі я спушчуся да сямісот метраў, мяне саб'е зенітная артылерыя. Яна ўжо не схібіць! I я раптам накідваюся на Вэзэна:
— Карацей кажучы, ты вырашыў неадкладна паведаміць мне, што існуе нямецкая авіяцыя і што мой вылет — штука даволі рызыкоўная! Бяжы і далажы пра гэта генералу!..
Бо, калі ўжо на тое пайшло, Вэзэну нічога не каштавала б па-сяброўску супакоіць мяне, назваўшы гэтыя славутыя знішчальнікі проста нейкімі самалётамі, якія шныраць у раёне Альбэра…
Сэнс быў бы абсалютна той самы!
IV
Усё гатова. Мы ў кабіне. Застаецца толькі выпрабаваць ларынгафоны…
— Як чуеце мяне, Дзютэртр?
— Чую вас добра, пан капітан.
— А вы, стралок, добра чуеце мяне?
— Я… ага… выдатна!
— Дзютэртр, вы чуеце стралка?
— Чую яго добра, пан капітан.
— Стралок, вы чуеце лейтэнанта Дзютэртра?
— Я… ага… выдатна.
— Чаму вы ўвесь час гаворыце: «Я… ага… выдатна»?
— Шукаю аловак, пан капітан.
Ларынгафоны не сапсаваны.
— Стралок, ціск у балонах нармальны?
— Я… ага… нармальны…
— Ва ўсіх трох?
— Ва ўсіх трох.
— Дзютэртр, гатова?
— Гатова.
— Тады паехалі.
I я адрываюся ад зямлі.
V
Страх узнікае тады, калі страчана пэўнасць, што я — гэта я. Калі я чакаю весткі, ад якой залежыць, быць мне ў радасці альбо ў горы, я тады адкінуты ў небыццё. Пакуль няпэўнасць трымае мяне ў невядомасці, мае пачуцці і мае паводзіны — усяго толькі часовая маскіроўка. Час, секунда за секундай, падобна на тое, як ён стварае дрэва, — перастае ствараць тую асобу, якой я буду праз гадзіну. Гэтае незнаёмае «я» ідзе мне насустрач звонку, як прывід. I тады мяне апаноўвае страх. Благая навіна выклікае не страх, а пакуту — гэта ўжо зусім іншая рэч.
Але вось час перастаў сплываць марна. Я нарэшце бяруся за справу. Я ўжо не люструюся ў безаблічную наступнасць. Я ўжо не той, хто, мажліва, у космах полымя ўвойдзе ў штопар. Будучае ўжо не ўяўляецца мне нейкім дзіўным прывідам. 3 гэтага моманту яго паступова пачынаюць ствараць мае дзеянні. Я той, хто сочыць за компасам і трымае курс 313. Хто рэгулюе абароты вінтоў і тэмпературу масла. Звычайныя, натуральныя клопаты. Хатнія турботы, дробныя штодзённыя абавязкі, за якімі нават не заўважаеш, як старэеш. Дзень абарочваецца добра дагледжаным домам, старанна адглянцаваным плашчаком, правільна адрэгуляваным паступленнем кіслароду. Я акурат правяраю падачу кіслароду, бо мы імкліва набіраем вы-шыню: шэсць тысяч семсот метраў.
— 3 кіслародам усё ў парадку, Дзютэртр? Як самаадчуванне?
— Усё ў парадку, пан капітан.
— Эй, стралок! Кісларод у парадку?
— Я… ага… У парадку, пан капітан…
— Вы ўсё яшчэ шукаеце аловак?
Я раблюся і тым, хто націскае на кнопку S і на нопку А, каб праверыць свае кулямёты. Дарэчы…
— Эй, стралок! Там ззаду, у вашым сектары, няма ніякага буйнага населенага пункта?
— Гм… не, няма, пан капітан.
— Тады давайце. Праверце кулямёты.
Я чую чэргі.
— Добра працуюць?
— Добра.
— Усе кулямёты?
— Гм… Ага… усе.
Я таксама страляю. Цікава, куды ляцяць усе гэтыя кулі, якімі мы проста так паліваем родныя абшары. Яны ніколі нікога не заб'юць. Зямля вялікая.