Холмс уважліва прачытаў запіску, якую даставілі з апошняй поштай, і, каротка хмыкнуўшы, што ў яго абазначала смех, перакінуў яе мне.
— Мяркую, што больш недарэчную мешаніну з сучаснасці і старадаўніх забабонаў, здаровага сэнсу і буйнай фантазіі ўявіць цяжка, — сказаў ён. — Што вы пра гэта думаеце, Ўотсан?
Я прачытаў наступнае:
Олд-Джуры, 46
19 лістапада
Адносна вампіраў.
Шаноўны сэр!
Наш кліент, містэр Роберт Фэргюсан, кампанія “Фэргюсан і Мюрхэд”, пастаўшчыкі гарбаты на Мінсінг-лэйн, зрабіў запыт адносна вампіраў. Паколькі нашая фірма займаецца выключна ацэнкай машыннага абсталявання, гэтае пытанне не ляжыць у сферы нашай кампетэнцыі, і мы параілі містэру Фэргюсану звярнуцца да вас і выкласці ўсе факты. Мы не забылі вашага паспяховага расследавання справы Матыльды Брыгс.
З павагай,
Морысан, Морысан і Дод
— Матыльда Брыгс — не імя юнай дзяўчыны, Ўотсан, — задуменна сказаў Холмс, — а назва карабля. З гэтай справай звязаны таксама аграмадны пацук з Суматры, але да такой гісторыі свет яшчэ не гатовы. А што мы ведаем пра вампіраў? Ці ляжыць гэта ў сферы нашай кампетэнцыі? Канечне, гэта лепш за нуду і бяздзейнасць, але мы, падаецца, трапілі ў казку братоў Грым. Падайце, калі ласка, кнігу, Ўотсан, зірнем, што там пад літарай “В”.
Я адкінуўся назад і дастаў тоўсты даведнік, пра які ён казаў. Прыладзіўшы яго на каленях, Холмс нетаропка, з любоўю пачаў гартаць запісы старых справаў, перамяшаныя з унікальнымі звесткамі, сабранымі ім самім.
— Вандроўка “Глорыі Скот”, — чытаў ён. — Брудная справа. Прыгадваю, вы рабілі запісы пра яе, Ўотсан, хаця вынік вашай працы не даў мне падставаў павіншаваць вас з поспехам… Віктар Лінч, махляр… Варан, вялізная яшчарка… Надзвычай цікава было! Вікторыя, прыгажуня-цыркачка… Вандэрбілт і ўзломшчык... Вужы... Вайгар, цуд у Хамэрсміце. Вось яно! Стары добры даведнік. Іншага такога не знойдзеш. Паслухайце, Ўотсан. Вампірызм у Венгрыі… Ці вось яшчэ — вампіры ў Трансільваніі!..
Ён захоплена і ўважліва гартаў старонкі, але неўзабаве з прыкрасцю адкінуў даведнік.
— Лухта, Ўотсан, лухта! Што нам рабіць з хадзячымі мерцвякамі, якія заганяюцца ў магілу толькі калом у сэрца? Вар’яцтва нейкае.
— Але ж вампіры — неабавязкова мерцвякі, — сказаў я. — І жывыя могуць паводзіць сябе гэтак жа. Я, прыкладам, чытаў пра старых, што пілі кроў немаўлятак, каб вярнуць сабе маладосць.
— Вашая рацыя, Ўотсан. Тут таксама пра гэта пішуць. Але ці варта сур’ёзна ставіцца да такіх рэчаў? У сваёй дзейнасці я абедзвюма нагамі стаю на зямлі і не збіраюся штосьці мяняць. Рэальнага свету нам цалкам дастаткова, так што абыдземся без прывідаў. Баюся, мы не можам сур’ёзна паставіцца да просьбы містэра Фэргюсана. А гэты ліст, мабыць, ад яго і здольны праліць святло на ягоную праблему.
Ён падняў ліст, што ляжаў на стале незаўважаным, пакуль Холмс быў заняты першым. Мой сябар пачаў чытаць яго з паблажлівай усмешкай, што паступова змянілася выразам напружанай цікавасці і ўвагі. Прачытаўшы, ён сеў, заглыблены ў думкі; аркуш свабодна павіс у яго паміж пальцамі. Урэшце, рэзка ўздрыгнуўшы, ён абудзіўся ад задуменнасці.
— Чызмэн, Лэмберлі. Дзе знаходзіцца Лэмберлі, Ўотсан?
— Гэта ў Сасэксе, на поўдзень ад Хоршэма.
— Не вельмі далёка, праўда? А Чызмэн?
— Я ведаю гэтыя мясціны. На кожным кроку — старадаўнія дамы, названыя ў гонар тых, хто збудаваў іх стагоддзі таму. Там ёсць Одлі, і Харві, і Карытан — самі людзі забытыя, але іх імёны жывуць у назвах дамоў.
— Сапраўды, — суха сказаў Холмс.
Гэта была адна з асаблівасцяў яго гордага і незалежнага характару: хаця ён вельмі хутка запамінаў і ўкладаў у галаве любую новую інфармацыю, ён вельмі рэдка дзякаваў за гэта таму, ад каго яе атрымаў.
— Думаецца, мы будзем ведаць значна больш пра Чызмэн у Лэмберлі, калі скончым справу. Ліст, як я і меркаваў, ад Роберта Фэргюсана. Дарэчы, ён піша, што знаёмы з вамі, Ўотсан.
— Са мной?
— Чытайце самі.
Ён падаў мне ліст праз стол. Зваротны адрас быў: “Чызмэн, Лэмберлі”.
Я пачаў чытаць:
“Шаноўны містэр Холмс!
Мне параілі звярнуцца да вас мае юрысты, але справа ў мяне настолькі далікатная, што яе вельмі складана выкласці на паперы. Яна датычыць майго сябра, ад чыйго імя я выступаю. Гэты джэнтльмен ажаніўся пяць гадоў таму з лэдзі родам з Перу, дачкой перуанскага гандляра, з якім ён сустракаўся з нагоды імпарту нітратаў. Жанчына яна надзвычай прыгожая, але яе іншаземнае паходжанне і нетутэйшае веравызнанне выклікалі непаразуменне ў інтарэсах і пачуццях паміж мужам і жонкай. Праз гэта яго каханне неўзабаве прайшло, і ён пачаў думаць, што саюз іх, мажліва, быў памылкай. Ён адчуваў, што некаторыя асаблівасці яе характару ён ніколі не здолее зразумець альбо прыняць. Гэта было балюча яшчэ і таму, што яна кахала яго, кахала вельмі аддана і шчыра.