Дзеці пагаджаюцца, ім цікава і сапраўды выйграць прыз, а заадно і даказаць, што дзед памыляецца, што не ленаваліся яны за сталом.
- А які прыз будзе, дзеду?- пытае Петрык.
- Прыз? Ды прыз вунь... у садку на дрэве вісіць. Яблык.
Дарослыя ведаюць штукарствы дзеда, таму і яны зацікавіліся: што на гэты раз ён вытварыць?
- Ну што, пачнём, малеча? Хто першы будзе крычаць?
Стараліся ўнукі. Чуваць было, відаць, на другім канцы вуліцы, што на двары ў Аўгея праходзяць спаборніцтвы. Перамог Сашка. Так вызначыў сам дзед.
- Цяпер бачу, што паабедаў ты добра. Перамог. Астатнія таксама малайцы. Скокні сам, Сашка, на дрэва і сарві той яблык, які табе найбольш спадабаецца. Ён твой прыз. Атрымай. Для пераможцы не шкада.
Сашка шырока ўсміхнуўся, быў задаволены, што дзед назваў яго чэмпіёнам. Хуценька ўскараскаўся ён на яблыню, сарваў яблык, што сам ўпадабаў, грызануў... і зморшчыўся. Кіслы які! І кінуў яблык на зямлю. А дарослыя заходзяцца ад смеху. Ну і дзед! Ну і артыст! Аўгей жа зняў картуз, пашкроб кручкаватым пальцам лысіну, хехекнуў у вусы і сур’ёзна сказаў:
- Гэта ж лясоўка, яблыня такая. Дзічка. У лесе выкапаў маленькую, усё збіраўся прышчэп зрабіць... ды так рукі і не дайшлі. Сашка вось падрасце, ён прышчэпіць. Так, Сашка?
Хлопчык згодна ківае.
- Малайчына. І Петрык з Мішам табе дапамогуць. Тады на гэтым дрэве будуць расці не кіслыя прызы, а салодкія. Дажыву я ці не, сказаць не бяруся, а вось Сашка, як законны мой чэмпіён, вас усіх тады пачастуе смачнымі яблыкамі...
СКАРГА
Зноў неяк старому падвярнуўся пад руку першакласнік Лёнька, толькі бег на гэты раз ён не ў школу, а дахаты.
- Здароў, Лёнька!- бадзёра павітаўся Аўгей, а вітацца ён любіў - дзеля гумору - па некалькі разоў на дзень з адным і тым жа чалавекам.
- Ы-гы,- хлопчык спыніўся, прыплюснуў вока, зморшчыўся: сонейка якраз у твар.
- Што нясеш?
- Ранец.
- А ў ім што? Двойка, канешне?
- Ы-гы.
- Мог бы і не прызнавацца - я праз твой ранец бачу, што яны, кручкаватыя, варушацца ажно там, кішаць, як ўюны на патэльні. Ты не хавай ранец за спіну... Вось так, вось так трымай... Во, ажно дзве. Угадаў дзед?
- Ы-гы.
- Што ты заладзіў: «ы-гы, ы-гы»! Ці ў цябе слоў іншых няма? Настаўнікі чаму вучаць?
- Пісаць... чытаць,- адбіваецца Лёнька, яму ўжо і самому карціць ведаць, адкуль стары пра двойкі пранюхаў.- А як ты, дзед, убачыў, што ў мяне дзве двойкі?
- Ды проста: яны такія тлустыя, што прасвечваюцца праз ранец.
Лёнька падняў ранец упоравень з тварам, круціць-верціць яго перад вачыма, але нічога не заўважае.
- Ты і не ўбачыш, Лёнька,- усміхаецца Аўгей.- А я ўбачу, бо ў мяне вочы - ого-о! Сцяну возьмуць наскрозь...
- Хлус ты, дзед,- не пагаджаецца Лёнька.
- Ну як жа - хлус? А пра двойкі адкуль даведаўся, га?
Хлопчык паціскае плечуком: і тое быццам праўда.
- То-та ж. Але ты не ўцякай. Затрымайся. З двойкамі табе спяшыць няма куды - прачуханец паспееш атрымаць. Памажы мне лепш у адной справе. Паможаш?
- А што?
- Скаргу напісаць.
- А што гэта?- не разумее Лёнька.
- Скарга - гэта, брат, такая паперка, якую мне аднаму скласці цяжка. Памагаты трэба. Такі вось, як ты. Апісаць трэба... паскардзіцца.
- А на каго?- пачынаюць блішчэць вочы ў малога.
- На бабу сваю, на Марусю.
- А што яна?
- Як гэта што? Як гэта што, Лёнька? Прасіў, каб блінцоў напякла, сала напражыла, а яна на дыбкі: еш, кажа, тое, што на стол падаю, табе, кажа, тут не рэстаран. Бачыў ты яе? Трэба, трэба паскардзіцца, а то зусім разбэрсаецца. Ты, выпадкова, не падкажаш, хто ў нас тут самы галоўны начальнік, Лёнька? Каму можна паскардзіцца?
- Дзілектару нашаму,- раіць Лёнька.
- Во! Правільна. Яму. Давай скаргу складзём. Ты, бачу, добры грамацей, і я ж не горшы, а калі нашу грамату ў адну кучу зваліць, то не здабраваць тады цётцы Марусі. Даставай, даставай паперу, ручку... пакуль сверб ёсць у руках... мы ёй, Марусі!
Скаргу пісаў Аўгей. Лёнька толькі слухаў, як дзед шаптаў словы, што нязграбна клаліся на паперу, і радаваўся: «Будзе цяпер ведаць цётка Маруся, як не карміць дзеда блінамі...»
- Правільна напісаў, глянь, Лёнька? - нарэшце стары падаў яму скаргу.
- Правільна,- пагадзіўся Лёнька, затрымаўшы кароткі позірк на Аўгеевым пісанні.
- Не, не, ты мне не вяртай скаргу, а перадай заўтра дзілектару. Перадасі?
- Ага,- кіўнуў Лёнька.
- Толькі не забудзься.
- Не.
- А цяпер бяжы, прагаладаўся, пэўна?
Хлопчык знікае.
Назаўтра ранічкай Аўгей знайшоў скаргу на лаўцы. Лёнька на ёй напісаў: «Дурань».
МАЙСТРЫ
Што дзед Аўгей заядлы рыбак, дзеці ведалі: нярэдка бачылі яго, калі ён шпацыраваў з вудай на плячы ў бок Гутлянкі. А калі верыць старому, дык раней ён і самоў вусатых нават прыносіх дахаты. Было! Цяпер – не той час: неяк непрыкметна падкралася старасць, і сёння, акрамя як на вуду, Аўгей не ловіць: усе ранейшыя снасці – донкі, гумкі і вяршы – так і ляжаць у клеці. Ён, шчыра кажучы, не асмельваецца нават да іх дакрануцца: спарахнелі, пэўна ж. То лепш не варушыць.
Пра тых самых вусатых самоў дзецям асабліва цікава слухаць, і нехта з іх, канешне ж, сам марыць злавіць такую рыбіну. Во было б дзівосаў! А дзед Аўгей адно ўсміхаецца:
-Кот у мяне быў, Васька. У мяне ўсе каты Ваські. І гэты таксама. Прыношу я, значыць, сома, за парогам яго адразу ж плюх на падлогу, а Васька як шухне з хаты, толькі і бачылі яго! Не паверыце – тры дні антыхрыста не было, а тады вымерхаўся і прыцёгся, доўга тое месца, дзе рыбіна ляжала, даследваў: нюх-нюх-нюх. Нарэшце супакоўся: нічога падазронага, значыць.
Дзеці смяюцца: ім падабаецца, што кот Васька спалохаўся вусатага сома. Яны б, канешне, ніколі!..
-Вось што, сябры мае, - сабраў неяк дзятву стары.- Будзем укараняць у жыццё маю рацпрапанову. Бачу, не ведаеце, што гэта такое і з чым яе ядуць, рацпрапанову гэтую?
- Не, не ведаем,- шчыра прызнаўся Сашка.
- Даведаецеся, але не адразу. Усяму свой час. Каб укараніць маю рацпрапанову, сябры мае, для гэтага падтрэбна: дошка невялікіх памераў, два слупкі , цвікі. Яшчэ малаток. Цвікі і дошка ў мяне ёсць.
-Малаток я прынясу,- паабяцаў Лёнька.
-А я магу цвікі, - сказаў Сашка.
-Дошку бяру на сябе, якраз такая маецца ў мяне, - акінуў дзятву позіркам дзед Аўгей. – Пагабляваная, чысценькая… так што не для каго-небудзь будзем рабіць нештачка, а для сябе. Вось як.
- Што ж задумаў на гэты раз стары?
-Ну, а слупкі адпілім ад бярвенца, ніяк у лесе жывём,- сказаў Аўгей. – Піла ў мяне вострая. Так што пасля абеду чакаю вас каля сваёй хаты. Падсілкуйцеся – і да мяне, жэўжыкі!..
Так і зрабілі. Схадзілі ў лес, здабылі два слупкі. Парадак. Сашка быў з малатком, Лёнька з цвікамі, а Юрку, паколькі ён усяго-наўсяго Вуллянін унук і жыве ў горадзе і нічога не прынёс, дзед перадаў сваю дошку:
-Каб і ты быў заняты. Трымай. А цяпер, сябры, курс на рэчку, прамым ходам да Канаўскага вірка, дзе дужа шмат тлустых акунёў. Задача зразумела?
- Зразумела! – у адзін голас адказалі дзеці.
На стромкім беразе ракі спыніліся. Хоць і няблізка было ісці, у Юраські ажно чуб прыліп да лба, аднак ніхто і выгляду не падаў, што стаміліся.
Толькі тут, на беразе, успомнілі, што забыліся рыдлёўку.
- Ці трэба ж, га! - першы агледзеў пра свой промах сам дзед Аўгей. - Галоўны інструмент – і забыліся!.. Не, не такая памяць ужо у дзеда. Хаця і вы, жэўжыкі, маглі здагадацца, навошта слупкі, дошка… Значыць, капаць трэба будзе. Але я нікога школіць не буду і дакараць сябе таксама не стану, бо што зроблена, тое і маем. Папрокамі справу з месца не зрушыш. Хто скокне за рыдлёўкай?