Выбрать главу
Мы аддзіраем сябе ад зямлі. Мы ацярушваем ад глухаты свой слых, адтуляем ад слепаты свой зрок, з няўцямнасці выплаўляем сваё разумение.
Гэта — паўстанне. Насупраць нас — неабсяжнасць. Цяжар вызвалення распроствае нашы паставы. Мы становімся тым, кім яшчэ не былі. Спрадвечныя зоры вандруюць праз нашы лёсы.
СЫНЫ ІОВА
Мае браты збіраюцца разам — на святы, нарады, справы, што тычацца нас усіх.
Але я сцярожка сачу наўкола. Я ўхіляюся ад сумесных сустрэч. Калі ўсе прысутнічаюць, нехта, хоць бы адзін, адсутнічаць мусіць.
Я вартаўнік лёсу. Я не магу яму даверыцца. Я памятаю пра сыноў Іова: яны загінулі, калі сабраліся пад адною страхой усе разам.
ПРЫКМЕТЫ
Каб адгарадзіцца ад выпадку, мы абгарадзілі сябе каменнай сцяною, забрукавалі дол, паставілі громаадводы, уклалі законы, распланавалі сваё жыццё далёка наперад — на дзесяцігоддзі, стагоддзі, але...
Але на самым пачатку лета зажоўкла бярэзіна ў скверы, але каля самае ратушы раптам, з палёту, упала мёртвая птушка, але загарчэла вада ў студнях, але старыя людзі спыняюцца на дарозе i кажуць: «Мы чуем, як плачуць нашы бацькі...»
ДРУГОЕ СОНЦА
Запальваецца ў небе другое сонца. Я хаваюся ад яго за старую кашлатую дзічку, але сонца прасвечвае яе наскрозь; хаваюся за сцяну хлява, але цень ад яе празрысты, як дзень; хаваюся за валун, што ляжыць каля студні, але ён як сіта; хаваюся ў хату, a ў хаце звыклы спакой, a ў хаце ні цёмна, ні светла...
У хаце сядзяць, бы на свяце нейкім, бацькі, у хаце сядзяць сваякі, i так мне шкада, што я ўжо не з імі...
A маці — наўздзіў маладая — гладзіць мяне рукою па галаве, дзьмухае мне на твар...
— Вось i ўсё добра,— кажа яна.— Я пагасіла другое сонца.
ТРАНСМУТАЦЫЯ
Рукамі абмацваю твар: аднымі часткамі цела адчуваю другія часткі.
— На каго ты падобны?!.— кажа сястра.
Не ведаю, на каго: хто кажа — на камень, хто кажа — на птушку, хто кажа — на дрэва, хто — на самога сябе...
Блізка Вялікдзень. У паветры разліты салодкі i горкі водар. Падсыхаюць груды. Цвітуць кацяхі вербалозу. Прадвесціцца шчасце. Сонца запальваецца ў грудзях. З песняй i плачам кудысьці ідуць натоўпы.
ДЗІЧКА
Дзічка-дзічка, чаму ты не груша? Вось i піла ўжо зубіцца на цябе, i вострыцца ўжо сякера. Але хіба ведае дзічка, чаму яна дзічка? Але хіба ведае горкі палын, чаму ён горкі палын? I хіба ведаюць людзі, чаму яны людзі? Нешта пагасла ў свеце, нешта замоўкла, нешта асірацела. Не ўсё, што расце, расце для яды, i ўсё, што расце, расце не адною ядою. Прыходзіць з мінуўшчыны на апусцелае месца сівы дзядуля. З будучыні выблісквае ў нашы вочы пажар. — Яны не мелі таго, што мы сёння маем,— расказваюць сваякі пра людзей, што жылі калісьці,— але жылі яны лепш. Ці ведае чалавек урэшце, што яму лепш, а што горш, што — страта, а што — набытак, што — немач, а што — здароўе, што — мала, што — шмат? Усё вырашае па-свойму розум, ды нешта ў жыцці не згаджаецца з ім. Пад вечар запаліцца ў печы. I загаворыць — апошні раз — з намі дзічка на самай відушчай мове — на мове агню.
ПАСТУХІ
Яшчэ з лагчын не сышла вада, а тут, дзе гарыць цяпельца, ужо досыць суха. Прысеўшы каля цяпельца, чакаю, калі ад далёкага статка прыйдзе мой даўні сябра, з якім я не бачыўся шмат гадоў. Тут стойбішча пастухоў: хто падыходзіць сюды, а хто адыходзіць, хто прышывае да світкі латку, хто самакрутку няспешна курыць, хто дастае з торбы харч... «Калі сабраліся ў іхнім двары, каб рэзаць тую карову,— апавядае стары пастух пра аднаго з пастушкоў,— ён раптам збялеў быццам смерць, заплакаў, схапіў, што было пад рукою,— шкліну i кінуўся з ёй на людзей. Моцна сабе ён тады тою шклінай руку параніў, а крыкам, апостальскім нейкім крыкам: нельга рэзаць кароў!..— параніў людзей...»