I тут гэтую заспакоенасць, што легла перад новым выбухам вiншаванняў i абавязковай мiтуснi, парушыў крык дзяўчынкi на руках у маладой:
- Сабака, сабака!
Малая паказвала пальцам у акенца, i ўсе сапраўды ўбачылi метраў за пяцьдзесят, якраз пасярод дарогi, вялiкага сабаку. Нават дужа вялiкага сабаку - шэрага, з лабастай галавой, густой сiвой поўсцю, тоўстым хвастом. Сабака стаяў, высока ўзняўшы прыгожую галаву, i глядзеў на машыны. I па нерухлiвай упэўненай постацi яго адразу адчувалася, што ён гэтых машын не баiцца. Ён нават чакае, каб яны пад'ехалi да яго як мага блiжэй. I ад таго, што ён вось гэтак чакаў, вадзiцель першай машыны адразу ж нацiснуў на тормаз i нават заглушыў матор. Пасталi, зразумела, i астатнiя.
- Што гэта за сабака такi... дурны? - няўпэўнена спытаўся вадзiцель, дзядзька маладога - Мiкола. - Стаiць як слуп. Га, Дзiма?
Малады не адказаў нiчога, адчынiў дзверцы, вылез з машыны на дарогу, i хутка каля яго апынулася амаль усё вяселле. I амаль нiхто не ведаў, у чым справа, таму галасы гучалi моцна i бязладна, кожны перабiваў суседа, смех i крыкi былi як на кiрмашы. I, мусiць, доўга не маглi б маладыя з дзядзькам увесцi ў вушы вяселлю пра дзiўнага сабаку, каб не малая, Святланка, тая, што першая ўбачыла яго - незразумелага i вялiкага. Пакуль сваякi з гасцямi спрабавалi давесцi адзiн аднаму i ўсяму свету нешта вельмi важнае, пакуль таўклiся, некаторыя нават спрабавалi пайсцi ў скок, бо ўсё ж вырывалiся з агульнай гаманы слабенькiя гукi музыкi з радыёпрыёмнiка, - Святланка адразу пабегла проста да сабакi. I нiхто спачатку не заўважыў гэтага, нават дзядзька з маладымi, бо iх штурхалi, распытвалi, не пакiдалi ў спакоi, i малая ўжо ладна адбеглася, калi закрычала Iрына, будучая Дзiмава жонка. I тады ўсе ўбачылi, што малая каля сабакi зусiм блiзенька. Вось тут прыцiснула ўсiх да зямлi цiшыня, якая раптам аказалася неверагодна цяжкай.
- Святланачка, стой! - звiнеў крык маладой, але малая быццам i не чула.
А сабака стаяў зусiм нерухлiва, i Мiкола, дзядзька, ужо ўскочыў у "Жыгулi" i ляснуў дзверцамi, каб газануць i паляцець ратаваць малую, - ды тая, бы ў нечым пераканаўшыся, павярнула назад сама. Яна бегла i нешта крычала, i сабака за ёй не гнаўся, не варушыўся, таму Мiкола зноў заглушыў матор i выскачыў з машыны на дарогу. I толькi як малая падбегла да людзей, усе ўрэшце зразумелi, пра што крычала яна:
- Зусiм не страшны!.. Харошы! Давайце з сабой яго возьмем!..
- Ды што гэта стаiць ён! - раззлавана закрычаў тады Мiкола. - Дубальтоўкi няма, так бы пастаяў ён у мяне!
- Можа, воўк?.. - сказаў нехта з натоўпу, i ўсе ўтаропiлiся на таго, што стаяў перад вяселлем на дарозе як прывiд.
- I праўду воўк!
- Здаравенны якi!..
- Бачыце, не звялiся яшчэ...
А той стаяў.
- От халера! - пашкадаваў малады. - Сапраўды, ружжа няма... Адсюль абавязкова б пацэлiў. Стаiць - як мiшэнь.
I тут заплакала Святланка:
- Ён харошы, не злы!.. Ён не воўк!
Нiхто з натоўпу не чуў, зусiм не зважаў на музыку, што лiлася з першых "Жыгулёў" - чыстыя гукi скрыпкi ляцелi над зямлёй, ляцелi ў неба i ў поле, ляцелi да таго, што стаяў на дарозе. Ён слухаў iх, убiраў у сябе, стаяў, Ён глядзеў на людзей.
I вяселле не ведала, што рабiць.
Тады той вялiкi, шэры, сiвы ажыў, цяжка павярнуўся i пайшоў у лес. Не пабег - пайшоў.
Ён быў апошнi. Спачатку, у той амаль забытай, асмужанай лётам часу даўнiне, якая была ўжо быццам i не явай, а трызненнем, iх было некалькi. Яны блукалi па вялiзнай зямлi, сустракалiся ў лясных гушчарах, у палях i на балотах, сустракалiся каля людскiх паселiшчаў - i заставалiся адно пры адным, бо былi аднародцамi. Можа, не аднародцамi - аднолькава народжанымi невядомымi людзям сiламi. Народжанымi незразумелым. Потым iх аказалася трое. Астатнiя знiклi незаўважна, не пакiнулi пасля сябе нiякага следу, i так павiнна было быць.
А цяпер ён застаўся адзiн. Дзесяцiгоддзi злiлiся ў адну нiзку, нiзку пакутлiвых бадзянняў у сутоннях туманных iмшараў, зрэдку - па ўскраiнах вёсак, дзе вiшчалi, скавыталi, забiўшыся ў будкi цi пад ганкi, сабакi, дзе выскоквалi з хат людзi i, калi бачылi яго - вялiкага, моцнага, здавалася iм - нахабнага, - стралялi. Ды дзе iм было ведаць, што кулi не бралi яго, як i даўнейшыя стрэлы. Як i смерць у звычным яе выглядзе.
Ён быў апошнi.
I ён яшчэ зрэдку сустракаў якое-небудзь вяселле. Сустракаў, бо ведаў, што трэба сустрэць, трэба ўбачыць маладых i пачуць скрыпку. Але ж навошта трэба было сустракаць гаманлiвае вяселле, ён даўно забыўся.
I яны сустракалiся, i ў вачах яго здранцвела стаяла цьмяна глыбокая туга стагоддзяў.
...Ён, апошнi, павярнуўся i пайшоў у лес.