Зацямненне
Вечар. З'яўляецца Васіль. Доўга-доўга глядзіць на дарогу. Уздыхнуў, падышоў да калодзежа, пачынае даставаць ваду. Прыходзіць Гастрыт. У свежай кашулі, пры гальштуку нават. Сумны.
Гастрыт. Здароў…
Васіль. Зноў прывалокся? Мікіта, я сварыцца больш не буду! У мяне на цябе нерваў не хапае… Сядзі і маўчы.
Гастрыт. Маўчу! А ты раскажы…
Васіль. Што?
Гастрыт (смяецца). Як учора каня выпрошваў у старшыні… Іш ты, кавалерыст! Барон цыганскі! Каня яму трэба! Узятку нават даваў!
Васіль. Я купіць хацеў!
Гастрыт. Навошта ён табе?
Васіль. Адчапіся!
Гастрыт. Скажы нашто — адчаплюся!
Васіль. З канём я сам сябе пракармлю. А так, год-два, я ж дзяржаве на шыю сяду, як і ты!
Гастрыт. Я не на шыі! Я на пенсіі!!! І што чалавеку яшчэ трэба? Усё ёсць, гасударства пра яго клапоціцца, пенсію плоціць, а ён…
Васіль. Гэтымі грашыма сына ад мяне адбілі… Пяты год немаведама дзе бадзяецца, бацьку роднага забыў…
Гастрыт. Пры чым тут пенсія?
Васіль. А пры тым: ведае ён, што мне яе даюць… А раз даюць, значыць, з голаду не здохну! А не здохну з голаду — навошта ж пра мяне клапаціцца, пісьмы пісаць: як ты там, бацька, жывеш-маешся ў нашых неперспектыўных Вежках? Ведае: рубель ёсць, сталоўка ёсць — накормяць якім-небудзь гуляшом! А я б, здаецца, крапіву з лебядой еў, каб толькі ўнука ці ўнучку за руку павадзіць…
Гастрыт. Распусціўся ты, Васіль, ой распусціўся! Нічога не баішся! Дэмагогіяй займаешся, усім незадаволены… І гэта табе не тое, і тое не гэта… Ой, няма на вас пастуха!
Васіль. А на цябе?
Гастрыт. А я сазнацельны.
Васіль. Ну, канечне… Ідзі гуляш у сталоўку есці…
Гастрыт. Што ты да гэтага гуляша прычапіўся? Сёння шніцэль давалі!
Васіль. Ну, шніцэль…
Гастрыт (уздыхнуў). Ой, няма… (Пайшоў.)
Васіль (адзін, глядзіць на дарогу). Стамілася, бедалага?.. Адпачывай ужо… Хаця дзе там? Амерыканцаў грэць пойдзеш? Давай, давай… І ім трэба… І там, мусіць, ёсць людзі, што чакаюць цябе… Дай ты ім здароўя, радасці, спалі ўсё благое сваім цяплом… (Дастае вядро вады, адносіць яго ад калодзежа, вылівае на траву, пачынае набіраць новае.) Толькі там не затрымлівайся ўжо… Як мне здаецца, дык ты ўсё-ткі нашага роду-племені… Мабыць, на нашу зямлю трохі раней зірнула… Ты — наша… Але і астатнія твае дзеці… І іх любіць трэба… Любі, не стамляйся… І нас, і іх… Ну, шчаслівай табе дарогі… (Набраў вады, пайшоў у свой двор.)
Са свайго двара прыходзіць Ганна. Марудна-марудна апускае ў калодзеж вядро. Падымае, пералівае ваду ў сваё вядро. Узняла, панесла, паставіла вядро на зямлю, памахала рукой. Узяла, зноў трошкі пранесла… Зноў паставіла. Падышла да лавачкі, села, заплакала. Ціха, аднымі вачыма. Прыходзіць Гастрыт.
Гастрыт. Чаго макрэчу развяла?
Ганна. Сілоў нямашака, Мікіта… Поўнае вядро ўжо занесці не магу…
Гастрыт. А нашто табе поўнае?
Ганна. Прывыкла…
Гастрыт Адвыкай…
Ганна. Казу ж напаіць трэба…
Гастрыт. Пагаварыць трэба… (Азірнуўся.)
Ганна. Гавары…
Гастрыт. Піначэта не бачыла?
Ганна. Каго-о?
Гастрыт. Ката майго… Рыжага…
Ганна. Не…
Гастрыт. Збег некуды, воўчае мяса… А я праз яго цэлую ноч не спаў…
Ганна. Праз ката?
Гастрыт. Праз яго, старую падлу! Можа, паміраць куды пабег… Каты ж, кажуць, на вачах баяцца паміраць…
Ганна. Не бачыла я твайго Піначэта…
Гастрыт. Лёг учора звечара, толькі вочы закрыў, толькі драмаць пачаў — чую, нехта глядзіць на мяне… Во так блізка-блізка нахіліўся і глядзіць… Аж страх за сэрца ўзяў! Вочы расплюшчыў — нікога! Толькі зноў драмаць — глядзіць, падлюга!
Ганна. Дык хто ж гэта?
Гастрыт. А каб я ведаў! Насланнё нейкае. Позірк дурны… Здаецца, пранізвае ўсю галаву наскрозь і пад падушку зазірае…
Ганна. Адзінота гэта, Мікіта… Мне, калі Піліп памёр, гэткае ж мроілася…
Гастрыт. А мо смерць ужо прыглядаецца, з якога боку за мяне ўчапіцца?
Ганна. Мо і яна, касая…
Гастрыт. Ды не, ранавата яшчэ…