Чаравік падняўся, працёр крыху вочы і паглядзеў наўкол:
«Нячысцік мяне хапі, калі мне, галубка, не здалася твая храпа барабанам, на якім мяне прымусілі выбіваць зорю, быццам маскаля, тыя самыя свіныя лычы, ад каторых, як гаворыць кум…»
«Годзе, годзе табе лухту малоць. Выпраўляйся, вядзі хутчэй кабылу на продаж! Смех, дапраўды, людзям: прыехалі на кірмаш і хоць-бы жменю пянькі прадалі…»
«Як-жа, жонка», падхапіў Салопій: «з нас-жа цяпер смяяцца будуць».
«Ідзі! ідзі! з цябе і без гэтага смяюцца!»
«Ты бачыш, што я яшчэ не мыўся», гаварыў далей Чаравік, пазяхаючы і пачухваючы спіну і стараючыся між тым выіграць час для свае ляноты.
«Вось недарэчы ўспала дурасць быць ахайным! Калі гэта за табою вялося? вось ручнік, абатры сваю маску…»
Тут схапіла яна штосьці скручанае ў камяк — і з жахам адкінула ад сябе… гэта быў чырвоны абшлаг світкі!
«Ідзі, рабі сваю справу», паўтарыла яна, сабраўшыся з духам, свайму супругу, бачачы, што ў яго ад страху адабрала ногі і зубы ляскалі адзін аб адзін.
«Будзе продаж цяпер!» бурчэў ён сам сабе, адвязваючы кабылу і ведучы яе на плошчу. «Нездарма, калі я збіраўся на гэты пракляты кірмаш, на душы было так цяжка, як быццам хто ўзваліў на цябе дохлую карову, і валы двойчы самі паварачвалі назад. Ды бадай ці яшчэ, як успамянуў я цяпер, не ў панядзелак мы выехалі. Ну, вось і зло ўсё!.. Неўтаймоўны і чорт пракляты: насіў-бы ўжо світку без аднаго рукава; дык не, трэба-ж добрым людзям не даваць спакою. Будзь, прыкладна, я чорт, ад чаго барані божа, ці стаў-бы я цягацца ноччу за праклятымі шкуматамі?»
Тут філасофстваванне нашага Чаравіка перапынена было грубым і прарэзлівым голасам. Перад ім стаяў высокі цыган: «Што прадаеш, добры чалавек?»
Прадавец памаўчаў, паглядзеў на яго з ног да галавы і сказаў з паважным выглядам, не спыняючыся і не выпускаючы з рук аброці:
«Сам бачыш, што прадаю!»
«Раменьчыкі?» спытаў цыган, паглядаючы на аброць, якая знаходзілася ў руках яго.
«Так, раменьчыкі, калі толькі кабыла падобна да рамень-чыкаў».
«Аднак-жа, чорт бяры, зямляк, ты, відаць, яе саломаю карміў!»
«Саломаю?»
Чаравік хацеў адно пацягнуць аброць, каб правесці сваю кабылу і выкрыць ману бессаромнага паклёпніка, але рука яго з незвычайнаю лёгкасцю ўдарылася ў падбародак. Зірнуў, у ёй перарэзаная аброць і да аброці прывязаны — о, жудасць! валасы яго падняліся гарою! — кавалак чырвонага рукава!.. Плюнуўшы, хрысцячыся і матляючы рукамі, пабег ён ад нечаканага падарунка і, хутчэй за маладога парубка, прапаў у натоўпе.
XI
За мое ж жито та мене и побыто.
«Лаві! лаві яго!» крычала некалькі хлопцаў у цесным канцы вуліцы, і Чаравік пачуў, што яго раптам схапілі дужыя рукі.
«Вязаць яго! гэта той самы, каторы ўкраў у добрага чалавека кабылу».
«Гасподзь з вамі! за што вы мяне вяжаце?»
«Ён-жа і пытаецца! а за што ты ўкраў кабылу ў праезджага мужыка, Чаравіка?»
«З глузду з'ехалі вы, хлопцы! Дзе гэта бачылі, каб чалавек сам у сябе краў што-небудзь?»
«Старыя штукі! старыя штукі! Чаго бег ты на ўвесь дух, як быццам-бы сам шайтан за табою гнаўся?»
«Супроць волі пабяжыш, калі шайтанскае адзенне!..»
«Э, галубок! падманвай другіх гэтым; будзе табе яшчэ ад засядацеля за тое, каб не пужаў чартоўшчынай людзей».
«Лаві, лаві яго!» пачуўся крык на другім канцы вуліцы: «вось ён, вось уцякач!»
І перад вачыма нашага Чаравіка з'явіўся кум у самым сумным становішчы: яго, з закладзенымі назад рукамі, вяло некалькі хлопцаў.
«Цуды завяліся!» гаварыў адзін з іх: «паслухалі-б вы, што расказвае гэты шэльма, якому варта толькі зазірнуць у твар, каб убачыць злодзея; калі пачалі пытацца: чаму бег ён, як шалёны, — палез, кажа, у кішэню панюхаць табакі і, заместа таўлінкі, выцягнуў кавалак чортавай світкі, ад якой успыхнуў чырвоны агонь, а ён давай бог ногі!»
«Эге, ге, ге! ды гэта з аднаго гнязда дзве птушкі! узяць іх абодвух разам!»
XII
Чым, люди добри, так оце я провинывся?
За що глузуете? сказав наш неборак,
За що знушаетесь вы надо мною так?
За що, за що? сказав тай попустыв патіоки,
Патіоки гирких слиз, узявшися за боки.
«Можа, і сапраўды, кум, ты падчапіў што-небудзь?» спытаў Чаравік, лежачы звязаны, разам з кумам, пад саламянаю яткаю.