«Вось добра, бацька з дачкою распачалі тут самі вяселле! Ідзіце-ж хутчэй: жаніх прышоў!»
Пры апошнім слове Параска ўспыхнула ярчэй за пунсовую істужку, якая перавязвала яе галаву, а бесклапотны бацька яе ўспомніў, чаго прышоў ён.
«Ну, дачка! пойдзем хутчэй! Хіўра з радасці, што я прадаў кабылу, пабегла», казаў ён, баязліва азіраючыся на бакі: «пабегла купляць сабе плахты і дзяругі розныя, дык трэба да прыходу яе ўсё скончыць!»
Не паспела яна пераступіць парог хаты, як пачула сябе на руках парубка ў белай світцы, які з кучаю народа чакаў яе на вуліцы.
«Божа, блаславі!» сказаў Чаравік, складаючы ім рукі. «Няхай жывуць, як вянкі віюць!»
Тут пачуўся шум у народзе.
«Я хутчэй лопну, чым дапушчу да гэтага!» крычала сажыцелька Салопія, якую аднак-жа з рогатам адпіхаў натоўп народа.
«Не шалей, не шалей, жонка!» гаварыў спаважна Чаравік, бачачы, што пара дужых цыганоў аўладалі яе рукамі: «што зроблена, то зроблена; я перамяняць не люблю!»
«Не, не! гэтага не будзе»… крычала Хіўра, але ніхто не слухаў яе; некалькі пар абступіла новую пару і злажылі вакол яе непранікальную, танцуючую сцяну.
Дзіўнае, невымоўнае пачуццё аўладала-б гледачом, пры відовішчы, як ад аднаго ўдару смыком музыкі, у саматканай світцы, з даўгімі закручанымі вусамі, усё накіравалася, воляю ці супроць волі, да адзінства і перайшло ў згоду. Людзі, на пахмурых абліччах якіх, здаецца, век не прамільгвала ўсмешка, прытупвалі нагамі і ўздрыгвалі плячамі. Усё імчалася. Усё танцавала. Але яшчэ дзіўнейшае, яшчэ больш неразгаданае пачуццё абудзілася-б у глыбіні душы, зірнуўшы на бабулек, на старэчых абліччах якіх павявала абыякавасць магілы, каторыя штурхаліся паміж новым, усмешлівым, жывым чалавекам. Бесклапотныя! нават без дзіцячае радасці, без іскры спачування, якіх адзін хмель толькі, як механік свой бяздушны аўтамат, прымушае рабіць штосьці падобнае да чалавечага, яны ціха ківалі захмялелымі галовамі, падтанцоўваючы за вясёлым народам, не кідаючы нават позірку на маладую пару.
Гром, рогат, песні чуліся цішэй і цішэй. Смык паміраў, слабеючы і губляючы невыразныя гукі ў пустаце паветра. Яшчэ чулася дзесьці тупанне, штосьці падобнае да гаманы аддаленага мора, і хутка ўсё стала пуста і глуха.
Ці-ж не гэтак і радасць, чароўная і здрадлівая госця, адлятае ад нас, і дарэмна адзінокі гук думае выказаць весялосць. Ва ўласным рэху чуе ўжо ён сум і пустку, і дзіка ўслухваецца ў яго. Ці-ж не гэтак і жвавыя сябры бурнага і вольнага юнацтва, па адным, адзін за другім, губляюцца па свеце і пакідаюць, нарэшце, аднаго, даўняга брата іх. Смутна пакінутаму! І цяжка і сумна робіцца сэрцу, і няма чым дапамагчы яму.
Вечар напярэдадні Івана Купалы
Фама Грыгор'евіч меў асаблівага парадку дзівацтва: ён да смерці не любіў пераказваць адно і тое-ж. Бывала, часам, калі ўпросіш яго расказаць што зноўку, дык, глядзі, што-небудзь ды ўкіне новае, або перайначыць так, што пазнаць нельга. Аднойчы, адзін з тых паноў — нам, простым людзям, цяжкавата і назваць іх: пісакі яны — не пісакі, а вось тое самае, што барышнікі на нашых кірмашах. Нахапаюць, напросяць, накрадуць усяго-ўсякага, дый выпускаюць кніжачкі, не таўсцей за буквар, кожны месяц ці тыдзень. Адзін з гэтых паноў і выманіў у Фамы Грыгор'евіча гэтую самую гісторыю, а ён зусім і забыўся пра яе. Толькі прыязджае з Палтавы той самы паніч у гарохавым каптане, пра якога гаварыў я, і якога адну аповесць вы, мяркую, прачыталі ўжо, прывозіць з сабою невялікую кніжачку і, разгарнуўшы пасярэдзіне, паказвае нам. Фама Грыгор'евіч гатоў ужо быў асядлаць нос свой акулярамі, але, успамянуўшы, што ён забыўся іх падматаць ніткамі і абляпіць воскам, перадаў мне. Я, паколькі грамаце так-сяк разумею і не нашу акуляраў, узяўся чытаць. Не паспеў перагарнуць дзве старонкі, як ён раптам спыніў мяне за руку.
«Чакайце! спярша скажыце мне, што гэта вы чытаеце?»
Прызнаюся, я крыху сумеўся ад такога пытання.
«Як, што чытаю, Фама Грыгор'евіч! вашу быль, вашы ўласныя словы».
«Хто вам сказаў, што гэта мае словы?»
«Ды чаго лепей, тут і надрукавана: расказаная такім-та і такім дзячком».
«Плюйце-ж на галаву таму, хто гэта надрукаваў! брешe сучый москаль. Ці так я гаварыў? Що-то вже, як у кого чорт ма клепки в голови! Слухайце, я вам раскажу яе зараз».