Ды чаго! Вось цяпер на гэтым самым месцы, дзе стаіць сяло наша, здаецца, усё спакойна; а яшчэ-ж не гэтак даўно, яшчэ нябожчык бацька мой і я запомню, як паўз разбураную карчму, Якую нячыстае племя доўга пасля таго падладжвала на свой кошт, добраму чалавеку прайсці нельга было. З закурэлага коміна слупам валіўся дым і, падняўшыся высока, так, што паглядзець — шапка скідалася, рассыпаўся гарачым вугаллем па ўсім стэпе, і чорт, не варта-б і ўспамінаць яго, сабачага сына, так усхліпваў жаласна ў сваёй будцы, што спалоханыя гайвароны чародамі ўздымаліся з бліжняга дубовага лесу і з дзікім крыкам кідаліся па небе.
Майская ноч, або тапельніца
Враг его батька знае! начнуть що небудь робыть люды хрещены, то мурдуютця, мурдуютця, мов хорты за зайцем, а все щось не до шмыгу; тилькы ж куды чорт уплетецця, то верть хвостыком — так де воно й возмецця ниначе з неба.
I. Ганна
Звонкая песня лілася ракою па вуліцах сяла ***. Быў той час, калі стомленыя дзённай працаю і турботамі парубкі і дзяўчаты шумна збіраліся ў кола, у бляску чыстага вечара, выліваць сваю весялосць у гукі, заўжды неразлучныя са смуткам. І вечар, вечна задуманы, лятуценна абдымаў сіняе неба, ператвараючы ўсё ў невызначанасць і далечыню. Ужо і змярканне; а песні ўсё не сціхалі. З бандурай у руках, прабіраўся ўцёкшы ад спевакоў малады казак Леўка, сын сельскага галавы. На казаку рашацілаўская шапка. Казак ідзе па вуліцы, трымкае рукою па струнах і падтанцоўвае. Вось ён ціха спыніўся перад дзвярыма хаты, абстаўленай невысокімі вішнёвымі дрэвамі. Чыя-ж гэта хата? чые-ж гэта дзверы? Крыху памаўчаўшы, зайграў ён і заспяваў:
«Не, відаць, моцна заснула мая яснавокая красуня», сказаў казак, скончыўшы песню і набліжаючыся да акна: «Галю, Галю! ты спіш, ці не хочаш да мяне выйсці? Ты баішся, напэўна, каб нас хто не ўбачыў, ці не хочаш, можа, паказаць белы тварык на холад! Не бойся: нікога няма. Вечар цёплы. Але каб і паказаўся хто, я захіну цябе світкаю, абматаю сваім поясам, затулю рукамі цябе — і ніхто нас не ўбачыць. Але каб і павеяла холадам, я прыцісну цябе бліжэй да сэрца, адагрэю пацалункамі, надзену шапку сваю на твае беленькія ножкі. Сэрца маё, рыбка мая, каралі мае! выглянь на момант. Прасунь цераз акенца хоць белую ручку сваю… Не, ты не спіш, гордая дзяўчына!» прамовіў ён мацней і такім голасам, якім выказвае сябе той, хто засароміўся імгненнага прыніжэння: «табе да спадобы здзеквацца з мяне, бывай!»
Тут ён адвярнуўся, насунуў набакір сваю шапку і горда адышоў ад акенца, ціха перабіраючы струны бандуры. Драўляная ручка дзвярэй у гэты час закруцілася: дзверы расчыніліся з рыпам, і дзяўчына на пары семнаццатай вясны, апавітая змярканнем, нясмела аглядаючыся і не выпускаючы драўлянае ручкі, пераступіла цераз парог. У поўясным змроку гарэлі прыветна, быццам зорачкі, ясныя вочы; блішчала чырвонае каралевае маніста, і ад арліных вачэй парубка не магла ўтаіцца нават чырвань, што сарамліва ўспыхнула на шчоках яе.
«Які-ж ты нецярплівы!» казала яна яму напоўголаса. «Ужо і засердаваў! Нашто-ж абраў ты гэтакі час: натоўп народа швэндаецца безупынку па вуліцах… Я ўся дрыжу…»
«О, не дрыжы, мая чырвоная каліначка! Прыцісніся да мяне мацней!» гаварыў парубак, абдымаючы яе, адкінуўшы бандуру, якая вісела на даўгім рэмені ў яго на шыі, і сядаючы разам з ёю каля дзвярэй хаты. «Ты ведаеш, што мне і гадзіну не бачыць цябе горка».
«Ці ведаеш, што я думаю?» перапыніла дзяўчына, задуменна ўтаропіўшы ў яго свае вочы. «Мне ўсё штосьці быццам на вуха шэпча, што надалей нам не бачыцца гэтак часта. Нядобрыя ў вас людзі: дзяўчаты ўсе глядзяць так зайздросліва, а парубкі… Я прыкмячаю нават, што маці мая з нядаўняга часу пачала суровей прыглядаць за мною. Прызнаюся, мне весялей у чужых было».