Праз хвіліну дзверы адчыніліся, і ўвайшоў, ці, лепей сказаць, улез таўсты чалавек у зялёным сурдуце. Галава яго нерухома спачывала на кароткай шыі, якая здавалася яшчэ таўсцейшай ад двухпавярховага падбародка. Здавалася, і з выгляду ён належаў да ліку тых людзей, якія ніколі не ламалі галавы над глупствам і ў якіх усё жыццё кацілася, як па масле.
«Добрага здароўя, міласцівы гасудар!» прамовіў ён, убачыўшы Івана Фёдаравіча.
Іван Фёдаравіч бязмоўна пакланіўся.
«А дазвольце спытаць, з кім маю гонар размаўляць?» гаварыў далей таўсты прыезджы. Пры такім допыце Іван Фёдаравіч міжволі падняўся з месца і стаў на выцяжку, што звычайна ён і рабіў заўсёды, калі яго аб чым-небудзь пытаўся палкоўнік. «Адстаўны паручык Іван Фёдараў Шпонька», адказаў ён.
«А ці можна спытаць, у якія мясціны маеце ласку ехаць?»
«Ва ўласны хутар, Вытрэбенькі».
«Вытрэбенькі!» выгукнуў суровы дапытвальнік. «Дазвольце, міласцівы гасудар, дазвольце!» гаварыў ён, падступаючы да яго і размахваючы рукамі, як быццам-бы хто-небудзь яго не дапускаў, або ён прадзіраўся праз натоўп, і, наблізіўшыся, прыняў Івана Фёдаравіча ў свае абдымкі і аблабызаў спачатку ў правую, пасля ў левую, і пасля зноў у правую шчаку. Івану Фёдаравічу вельмі ўпадабалася гэтае лабызанне, бо вусны яго прынялі вялікія шчокі незнаёмага за мяккія падушкі.
«Дазвольце, міласцівы гасудар, пазнаёміцца!» гаварыў далей таўстун: «я памешчык таго-ж Гадзячскага павета і ваш сусед. Жыву ад хутара вашага Вытрэбенькі не далей за пяць вёрст, у сяле Хартышча; а прозвішча маё Грыгорый Грыгор'евіч Сторчанка. Абавязкова, абавязкова, міласцівы гасудар, і знаць вас не хачу, калі не прыедзеце ў госці ў сяло Хартышча. Я цяпер спяшаю па патрэбе… А што гэта?» прамовіў ён рахманым голасам увайшоўшаму свайму жакею, хлапчуку ў казацкай світцы, з залатанымі локцямі, які з недацямнай мінаю стаўляў на стол скруткі і скрынкі: «Што гэта? што?» і голас Грыгорыя Грыгор'евіча непрыкметна рабіўся гразней і гразней. «Хіба гэта я сюды загадаў стаўляць табе, даражэнькі! Хіба гэта я сюды казаў стаўляць табе, падлюга? Хіба я не казаў табе, наперад разагрэць курыцу, шэльма? Пайшоў!» ускрыкнуў ён, тупнуўшы нагою. «Чакай, морда! Дзе паграбец са штофікамі? Іван Фёдаравіч!» гаварыў ён, наліваючы ў чарку настойкі: «прашу пакорна лякарственнай!»
«Дальбог, не магу… я ўжо меў выпадак…» прамовіў Іван Фёдаравіч з запінкаю.
«І слухаць не хачу, міласцівы гасудар!» узвысіў голас памешчык: «і слухаць не хачу! з месца не сыйду, пакуль не апарожніце…»
Іван Фёдаравіч, убачыўшы, што нельга адмовіцца, не без прыемнасці выпіў.
«Гэта курыца, міласцівы гасудар», гаварыў далей тоўсты Грыгорый Грыгор'евіч, разразаючы яе нажом у драўлянай скрынцы. «Патрэбна вам сказаць, што кухарка мая Яўдоха любіць часамі кулікнуць, а таму часта перасушвае. Гэй, хлопча!» тут павярнуўся ён да хлапчука ў казацкай світцы, які прынёс пярыну і падушкі: «пасцялі мне пасцелю на падлозе пасярод хаты! Глядзі-ж, сена накладзі вышэй пад падушку! ды высмакні ў бабы з мычкі шматок кудзелі заткнуць мне вушы на ноч! Патрэбна вам ведаць, міласцівы гасудар, што я маю прызвычаенне затыкаць на ноч вушы ад таго праклятага выпадку, калі ў адной рускай карчме залез мне ў левае вуха таракан. Праклятыя кацапы, як я пасля даведаўся, ядуць нават капусту з тараканамі. Немагчыма апісаць, што дзеялася са мною: у вусе так і казыча, так і казыча… ну, хоць на сцяну! Мне дапамагла ўжо ў нашых мясцінах простая бабулька. І чым-бы вы думалі? проста шэптамі. Што вы скажаце, міласцівы гасудар, пра лекароў? Я думаю, што яны, проста, марочаць і дураць нас. Іншая бабуля ў дваццаць разоў лепей ведае за ўсіх гэтых лекароў».
«Сапраўды, вы маеце ласку гаварыць чыстую праўду. Іншая сапраўды бывае…» Тут ён спыніўся, як-бы не знаходзячы належнага слова. Не шкодзіць тут і мне сказаць, што ён наогул быў не шчодры на словы. Можа, гэта тлумачылася нясмеласцю, а, можа, жаданнем выразіцца прыгажэй.
«Добра, добра ператрасі сена!» гаварыў Грыгорый Грыгор'евіч свайму лакею: «тут сена такое паскуднае, што так і глядзі, як-небудзь трапіць сучок. Дазвольце, міласцівы гасудар, пажадаць спакойнай ночы! Заўтра ўжо не ўбачымся: я выязджаю да зары. Ваш жыд будзе шабашаваць, бо заўтра субота, і таму вам няма чаго ўставаць рана. Не забудзьце-ж мае просьбы, і знаць вас не хачу, калі не прыедзеце ў сяло Хартышча».
Тут камердынер Грыгорыя Грыгор'евіча сцягнуў з яго сурдут і боты і нацягнуў замест гэтага халат, і Грыгорый Грыгор'евіч пакаціўся на пасцель, і, здавалася, вялізная пярына лягла на другую.