– І так правільна, — падтрымаў яе дзед Васіль. — Не будзем спяшацца.
Відавочна было, што стары надта ўсхваляваны. Гэта зразумелі ўсе, і ніхто не стаў пярэчыць Жэньцы.
Інструменты пакінулі, а карабін — сваю першую знаходку — ўзялі з сабой. І тэадаліт, вядома, Віталь зняў з трыножніка.
На абед патрацілі больш за гадзіну. Крыху адпачылі, ніхто не рваўся ісці — без слоў разумелі, што каманду на гэта павінен даць толькі дзед Васіль.
І сам дзед зразумеў чаканне астатніх. Скурыўшы чарговую сваю смярдзючую цыгарку, падняўся, агледзеў хлопцаў:
— Ну, што, давайце пойдзем шукаць… Цяжкавата будзе: узгорак над магілай даўно асеў, хутчэй невялікая яміна будзе… І камяні тыя ў траве ды пад ігліцай схаваны могуць быць…
У апошніх словах дзеда хутка пераканаліся — лес паўсюдна здаваўся аднолькава роўным. Нідзе не было відаць ні ўзгоркаў, ні аднаго вялікага каменя.
Праз паўгадзіны безвыніковых пошукаў Віталь прапанаваў:
— Слухайце, так шукаць — нічога мы не знойдзем. Застаецца адно: дакладна праходзіць кожны метр.
— Гэта як?
— Проста. Зараз ад зямлянкі возьмем накірунак. Але не па прамой, а вуглом — чым далей ад зямлянкі, тым больш у шырыню. Вызначым дакладна — паставім вешкі..
— Усё ты з гэтымі вешкамі, — незадаволена прабурчаў Віцька. — Так запомнім.
— Не запомнім, — падтрымаў Віталя Сяргей. — Правільна, паставіць вешкі, разбіць гэты вугал на часткі і кожную частку рукамі абмацаць…
— Ого! А часу колькі на гэта пойдзе?
— Колькі не пойдзе, а інакш не атрымаецца. А час у нас не куплены. Будзем шукаць. Затое будзем ведаць, што там, дзе прайшлі, ужо дакладна няма магілы.
Зноў сабраліся ля зямлянкі.
— Ну, даю вугал у дваццаць градусаў, — круціў калёсікамі прыбора Віталь. — Бяжы, Сяргей, вунь да той бярозы крывой… Ты, Віцька, вунь туды, там куст чарнее, а далей я крыкну…
Паставілі па адной вешцы, потым падышлі бліжэй да зямлянкі — самая мінімальная адлегласць, на якой магла быць магіла, паставілі зноў вешкі… Потым па яшчэ адной — між імі і яшчэ па дзве — між гэтымі.
— Ну вось, пайшлі прачэсваць сектары…
У Віцькі быў яго шчуп, у астатніх — ёмкія пруткі. Варушылі траву, узнімалі падазрона прыўзнятыя мох і лісце.
— Камяні ніколі ў зямлю не хаваюцца, — казаў дзед Васіль, разам з усімі «прачэсваючы» першы іх сектар. — Камяні зямля выпіхвае на паверхню. Значыць, нашы не павінны схавацца, павінны ляжаць недзе…
Першы вялікі камень знайшоў Віцька. Тут жа рыдлёўкай пракапалі вакол каменя неглыбокую траншэю кругам.
— Калі тут нехта капаў яму, то зямля на тым участку будзе адрознівацца ад любога іншага месца, — тлумачыў Віталь. — Не, тут няма нічога, бачыце — усюды роўна…
— На ўсякі выпадак потым пройдзем шчупам яшчэ, — прапанаваў Віцька.
— Абавязкова, — махнуў галавой Віталь. — Ды, спадзяюся, не спатрэбіцца…
Усе сектары яны прайшлі, лічы, як тыя грыбнікі, варушачы кожную самую невялікую горку з лісця. І нічога. Вярнуліся да адзінага знойдзенага каменя, шырэй раскапалі траншэю — нічога не паказвала на тое, што раней тут нешта капалі. Віцька шчупам прамацаў зямлю, кожны кавалачак вакол каменя — нічога…
Стомленыя няўдачай, прыселі на выварацень каля зямлянкі.
Маўчалі. Раптам падалося, што іх спадзяванне адшукаць магілу на гэтым востраве — марнае. Што нічога не атрымаецца з іх плана. І што ўвогуле няма ніякай магілы тут, і не было таго дакументу ў Інтэрнэце. І што будзе ім сорамна вяртацца ў вёску. А потым — гэта ж абавязкова! — прыедзе той атрад «Пошук». У іх, няйначай, і металашукальнік ёсць…
— Чорт, нам бы металашукальнік, — са шкадаваннем працягнуў Віталь. — У пяць хвілін бы ўсё знайшлі.
— Знойдзем і так, — накінулася раптам на Віталя Жэнька. — Бач, падавай яму ўсё, каб не выходзячы з палаткі ўсё адшукаць. Мы і сотую частку яшчэ не агледзелі, а ўжо плакаць.
— А я што? Я нічога… — стаў апраўдвацца Віталь.
У гэты момант Нэла саскочыла з каленяў Жэнькі, падышла да Віталя і, гледзячы прама ў яго твар, нечакана строга загадала:
— Не пач!
— Правільна, Нэла! Малайчына!
Сяргей схапіў Нэлу на рукі, высока падкінуў, прыціснуў да сябе:
— Не плач, Віталь, адшукаем! Праўда ж, Нэла?
— Паўда!
Усе зразумелі, што адбылося — Нэла не проста паўтарыла словы ці гук — яна сказала тое, што сама збіралася сказаць. І гэта раптоўна зменшыла іх агульную няўдачу. І на самай справе — чаго плакаць?