«Пішы, пішы сабе, але глядзі, не азірайса!..»
Я памачыла пяро, толькі хацела паднесці яго да паперы, ды чарніло — кап! На чыстую старонку! Вядомо, як перастала хадзіць у школу, так трыццаць пяць гадоў не трымала ручкі!.. I я, бы маленькая, нагнуласа ды каплю — лізь! Цяпер перад сабой бачу ў люстэрку, што мой язык — чо-орны, чорны, бы тарфяніско!..
— Ох і на кепскае ж гэто, Хімачко, мусі, прысніласо табе!— паспачувала ёй Агата.
Цётка Кірыліха падхапіла:
— Што цябе чакае, бедную?!
— Але вы ўслухайцеса, услухайцеса, што шчэ будзе!.. Тады хтось той з-за спіны кажа:
«Пішы!»
А я яму адказваю:
«Дай мне новы сшытак, бо гэты мокры!»
Бачу, ён мне падае цераз плячо раскрыты сшытак другі, а мой язык ужэ пабялеў — нібы на ім чарніла і не было!.. I я во пішу сабе і не азіраюсо. Тое штось напісала на левай старонцы, а правая, а пра-авая, гляньце, у мяне белая. Кажу:
«Скончыла, але шчэ толькі месца чыстаго, што рабіць?»
А голас той:
«Ты цяпер добро сама падумай. Толькі не спяшы!»
Прачынаюсо, і, ведаеце, бабы, мяне раптам бы пчала ўджаліла, так асяніла здагадка. Узірайцеса! Запісаная папера — сорак тры гады маго жыцця, усе мае беды і мэнкі. Клякса — мой цяжкі грэх, кінутыя на чужбіне дзеці. Чыстая старонка — другая палавіна жызьні!.. Бог здымае з мяне грэх — ачысціў язык, наказвае ісці да Альяша і пачынаць там жызню наново!
Бабам адняло мову.
— I мне адразу стало так лёгко-лёгко на душы,— ужо па-маладому свецячы вачыма, апавядала ім Хімка далей,— бы пасля споведзі бывало да замужжа адно. I я раптам падумала і сабе сказала — го-оспадзі, які ясі на святым небе, раз ты гэтак адкрыў мне ва сне вочы, цяпер буду вернай вавек!.. Пайду, на каленях папаўзу, на жываце павалакусо да тае Грыбоўшчыны, стану і я таксамо жаной-міраносіцай, амант!
Пару дзён назад бабы раілі самі Хімцы ісці да Альяша, а цяпер іх агарнуў забабонны страх.
Жанчыны павохкалі над сяброўкай, бытта над страчаным чалавекам, ды разышліся па хатах, каб расказваць мужыкам пра дзіва. Але цётку гэта ўжо не надта абыходзіла — яна занялася зборамі.
Хімка з глінянай місы зачарпнула жменю солі ды пацерла свае жоўтыя, нібы выразаныя з бручкі, шырокія лапатачкі-зубы. Затым цётка памыла ў дзвюх водах галаву, не спяшаю-чыся расчасала валасы, пашмаравала іх маслам, спляла косы і старанна адпрасавала белую хусцінку з карункамі.
Тады Хімка патрымала ногі ў цёплай вадзе, пашкрэбала пяткі і доўга мылася ў балейцы.
Нацягнуўшы свой лепшы андарак, Хімка нарыхтавала торбачку з ежай, склала цёплую хустку, пералічыла свае грошы, завязала іх у вузялок ды загадала нам з Валодзькам:
— Хлопцы, бяжыце па скрыжаванне дарог пад Дубава і ўзірайцеса. Калі зноў будуць ісці ў Грыбоўшчыну чужыя людзі, тымпэндам мяне клічце!
Сама ўпала на калені перад іконай, кінула сабе тры пальцы ўрачыста на лоб, прыклала да жывата, а ўжо кулаком прыпячатала адно плячо, другое ды пачала чытаць акафіст з малітоўніка:
— О! пресвятая владычица, пречистая дева богородица, господа бога моего Иисуса Христа мати! Припадаю и молютися, яко матери царевой, предначиная к тебе недостойное сие моление, аще приемлеши, о! мати царя небесе и земли, принеси к царю царствующих, все господу, сыну твоему и богу и прощения всем согрешениям моим испроси, житию надеждь сопричастника сотвори, вся бы можеши, яко матери царя всемогущего...
Трэба прызнаць, што нічога няма мацнейшага за слова. Здаецца, бязвобразнае яно, але часамі дзейнічае мацней уеялякага вобраза. Недарма столькі пакаленняў дрыгавічоў глыбока верылі ў магічную яго сілу. Гукі складоў акафіста ўражлівую цётчыну душу перанеслі ў далёкі свет дзіцячай бесклапотнасці, гармоніі і летуценняў, урачыстага перазвону бомаў, паху кадзіл, кажухоў — поўных містычнай сімволікі аскетычных твараў, якія ў ззянні серабра глядзелі на яе са сцен. Усё гэта напаўняла яе гаючым болем, надзеяй, верай і ўліло ўпэўненасць ва ўласныя сілы.
Каб адгаварыць сястру ад намеру, у каморку ўвайшоў бацька ды прыступіў здалёк:
— Цьфу, балбочаш, як папугай! Ну, Хімка, растлумач мне, што азначае: «предначиная к тебе, аще приемлеши...» Скажы мне, як ты гэто разумееш?
Са шкадаваннем, што ў яе такі безнадзейна тупы брат, поўная пашаны да малітвы, цётка вінавата растлумачыла:
— Божыя словы не разумець трэбо. Імі трэ напаўняцца.
Бацька хмыкнуў і хвіліну думаў, што адказаць. Потым безнадзейна махнуў рукой:
— А рабі ты, што сабе хочаш! Схадзі, схадзі шчэ да таго Альяша, мо цябе гэто справіць!
Ён плюнуў зноў са злосцю і выйшаў з хаты.
Не ў прыклад яму мама наша была летуценніцай, і гэта для мяне з Валодзькам не прайшло бясследна. Цётчына маленне, якое мы чулі неаднойчы, мудрагелістыя фразы акафіста, створанага яшчэ ў 623 годзе, ахутаныя німбам таямнічасці, поўныя экспрэсіі, якогасьці адчаю і элементаў паэзіі зачаравалі нас і на гэты раз. Каб пляменнікі выканалі яе просьбу, цётка мусіла нам напомніць: