Мужчыны разбілі ім рукі.
Увішны і малы Чарнецкі лакома пацягнуў пару разоў цыгарку, бліснуўшы ў цемры агеньчыкам, а тады жывую жарынку кінуў пад ногі і затаптаў. Затым Банадык ссунуў на патыліцу замусоленую кепку, крэкнуў ды рашуча пакрочыў у Базылёў дом. Усе павыцягвалі шыі — чакалі, што з гэтага прадстаўлення атрымаецца. Аўхімюк прагна курыў ды меркаваў:
«Няўжэ ашукае яе?.. Не павінен, здаецца... Зрэшты, сонная баба, можа, халера, і паверыць — такі брахун, а жыве насупроць, ведае твой кожны куточак!..»
Базыль выразна сабе ўяўляў, як сябар з сяней заходзіць на яго кухню, адхіляе пасцілку, якой завешаны ўваход у бакоўку, як набліжаецца да ложка. Сапуць дзеці, басавіта гудуць патрывожаныя мухі, а яго Генадзя спрасонку бурчыць на Чарнецкага Банадыка:
«Базыль, ты?.. Угамону табе няма!.. Патураеш маладым, бы маленькі!.. Калі ты асцепянішса? Еш бульбу на пліце і кладзіса хутчэй, раніца ж хутко!..»
Банадык невыразна бубніць, сядае на край ложка, сцягвае боты, бярэцца знімаць нагавіцы. Ужо Чарнецкі павінен легчы, і ад яго цяжару скрыпне ложак...
Мужчыны на каменнях захіхікалі. Тым часам Аўхімюку стала не па сабе.
«А-а, то ты та-ак?!» — падумаў ён з абурэннем пра жонку.
Базыль з трывогай каўтнуў сліну ў перасохлым горле, сціснуў кулакі, сабраўся рынуцца дадому, калі раптам за акенцамі немым голасам завішчала кабета:
— А-а!..
Мужчыны зарагаталі.
— О-о, Гендзю маю не абдурыш, морду яму расцарапае файно!— пахваліўся адразу супакоены муж.
Аўхімюк кінуў акурак, растаптаў агеньчык і здаволена пакрочыў у сенцы. Адтуль з адным ботам у руках вылецеў Чарнецкі Банадык. Цяпер, трымаючыся за жываты, мужыкі аж клаліся на дарогу, і ад іхняга рогату папрачыналіся ў хлеўчыку Гандзіны гусі ды нарабілі панічнага крыку.
Чужы чалавек, назіраючы збоку за вулічнай сцэнкай, напэўна, і не заўважыў бы, як пад вонкавай весялосцю грыбоўшчынскіх мужыкоў грызе трывога, а гэтая вёсачка ўжо колькі гадоў бударажыць акругу.
Усё пачалося з нявіннай падзеі ў той час, калі некаторых гумарыстаў яшчэ не было і на свеце. На гэтым здарэнні я вымушаны спыніцца падрабязна.
Аднаго разу ў Грыбоўшчыну прыплялася струнастая, таўстаногая дзяўчына. Пару тыдняў яна трапала Русялям лён, часала воўну, прала кудзелю — рабіла ўсё, што ёй загадвалі. Ніхто не ведаў ні яе бацькоў, ні яе імя, ні нават — з якой яна вёскі.
Русялёва Марыся апавядала суседкам: — Рахманая надто і пакорная, але рабіць можа, калі вока не спускаеш з яе, бо лён ці канопля, ці воўна для яе ўсё роўно!.. Ды я гэто ведаю! У мяне старэйшая так падрасла, а — ні слова не гаворыць, і, бачу, гэтаксамо — з галавой нярыхтык! Пашлеш яе агароды палоць, яна буракі павырывае, а лебяду пакіне! Бяда, што рабіць? У ахвяру і кужаль у царкву занесла, вадзіла і па знахарках, і ў манастыры!.. Ажно ў Журовіцах стары манах пытае: «У які дзень яна ў цябе нарадзіласа?» Я сказала. Тады ён: «Э, цётка, не дуры сабе галавы, бо ніц не будзе! Хто народзіцца на благавегачанне — кожны такі!.. «То і гэтая, бабы, напэўно, нарадзіласа ў такі час!
Нібы гэта мела бог ведае якое значэнне, уражаныя цёткі адна ў адной заклапочана слыталіся:
— Але якой яна веры?
— Трэ неяк выведаць!..
Жанчына ўзялася прыблуду экзаменаваць.
Лаўрэнава Юзэфіна прачытала над дзеўкай «Ойчэ наш» па-польску, Марыся — па-руску, аднак беднае дзяўчо толькі зыркала на іх дзікаватымі вачыма і не разумела, чаго ад яе дабіваюцца.
Дасціпныя цёткі прыперлі два распяцці — ад бацюшкі і ксяндза. Нямая ўбачыла медныя крыжы, адразу завішчала ды закалацілася ад страху. Праверылі яшчэ раз — яна баялася аднолькава і таго распяцця і другога.
— Бабы, дальбо, нехрышчоная!— упэўнена ўжо заявіла Руселіха, бытта выкрыла вялікае злачынства.
— Ах, божа ж мой, божа, а то шчэ што такое?!--з жахам ускрыкнула Аўхіміха.— Як нам жыці з ёю!..
Жанчыны перахрысціліся.
Вясковым людзям з пакалення ў пакаленне перадаваўся містычны страх перад ненармальнымі ды калекамі. Найбольшым грахом лічылася не дапамагчы такому чалавеку. Прыблуду трэба было некуды ўладкаваць.
Стараста дазволіў нямой пасяліцца ў пустой хаціне.
Бойкая Марыся не паленавалася схадзіць у мястэчка Крынкі і дамовіцца з рэстараншчыкам Хайкелем, каб ён узяў да сябе няшчасную круціць сатуратар да газіроўкі і спружыну ў «шафе, што іграе».
З часам людзі звыкліся, як летам босая, а зімой— у вялізных салдацкіх чаравіках без шнуркоў нямая з нейкай лёгкай пакорнасцю валочыць у мяшку з крынкаўскага рэстарана аб'едкі — перамешаны цукар з кашай ды селядцом — і так сабе жыве.