1858
Ніжні Ноўгарад
СОН
На паншчыне пшаніцу жала,
Стамілася, не адпачыць
Пайшла ў снапы; пакандыбала
Івана-сына пакарміць.
Дзіцё спавітае крычала
У халадочку пад снапом.
Распавіла, пасілкавала,
Папесціла і нібы сном,
Як і сядзела, задрамала.
I сніцца ёй той сын Іван
Прыгажавіты а багаты,
Ужо засватаны, жанаты —
На вольнай, бачыцца, бо й сам
Ужо не панскі, а на волі,
I на сваім вясёлым полі
Удвох сабе пшаніцу жнуць,
А дзетачкі абед нясуць.
Дый усміхнулася нябога.
Ачнулася — няма нічога,
На сына глянула, ўзяла
Івася ціха спавіла,
Каб зжаць да цівуна ліхога,
Яшчэ капу дажаць пайшла.
С.-Пецярбург
1858
***
Не занядужаў я няўрокам,
А штось такое бачыць вока,
Чакае сэрца ўсё. Баліць,
Баліць, і плача, і не спіць,
Нібы галоднае малое.
Чакаеш, мабыць, ты ліхое
Часіны? Не чакай, глядзі...
Дабра і спадзяванай волі —
Яна заснула: цар Мікола
Яе прыспаў. А каб збудзіць
Слабую волю, трэба вера,
Каб грамадой абух сталіць,
Ды добра навастрыць сякеру —
Дый распачаць яе будзіць.
А то праспіць сабе, нябога,
Да божага суда страшнога!
А панства будзе калыхаць,
Палацы, храмы мураваць,
Любіць цара свайго п’янога,
Ды візантыйства праслаўляць,
Дый болей, бачыцца, нічога.
С.-Пецярбург
1858
НАСЛЕДАВАННЕ II ПСАЛМУ
Мой божа мілы, гэтак мала
Святых людзей на свеце стала.
Адзін на аднаго куюць
Кайданы ў сэрцы. Тут жа самі
Найсаладжавымі губамі
Цалуюцца і не прыждуць,
Ці хутка брата ў дамавіне
З гасцей на цвінтар панясуць?
А ты, о божа наш адзіны,
Ты можаш вуснаў зло стрымаць,
Язык замнога гаварлівы,
Што нам казаў: мы не здарма!
I узвялічым мы надзіва
I розум наш, і наш язык...
Ды дзе той пан, што нам закажа
I думаць так, і гаварыць?
— Ускрэсну я! — той пан вам скажа,—
Ускрэсну сёння! Дзеля іх,
Людзей закованых маіх,
Убогіх, бедных... Узвялічу
Малых вось тых рабоў нямых!
I я на варце каля іх
Пастаўлю слова. Ляжа ніцам,
Нібы стаптаная трава,
I думка ў вашых галавах.—
Як срэбра кутае, цвярдое
I сем разоў пералітое
Агнём у горне,— словы вось
Твае, о божа наш, такія.
Раскінь жа іх, твае святыя,
Па ўсёй зямлі. I цудам скрозь
Тваім павераць ўсе на свеце
Твае малыя ў горы дзеці!
1859
С.-Пецярбург
МАРКУ ВАЎЧКУ[219]
На памятку
24 студзеня 1859
Яшчэ нядаўна за Уралам
Блукаў я і Хрыста прасіў,
Каб наша праўда не прапала
I слова каб не памірала,
I вымаліў. I бог усім
Цябе паслаў нам — як прарока,
Суддзю драпежных крывасмокаў.
Праменьчык мой, свяці ярчэй!
Мая зараначка святая!
Мая ты сіла маладая!
Свяці на шлях мой, абагрэй
I сэрцу зноў вярні надзею,
А з ім і я памаладзею,
Душой пакутнай ажыву,
I думку вольную на волю
Аж з дамавіны я ўзніму.
I думку вольную... О доля!
Прарок ты наш! Мая ты доня!
Тваёю думку назаву.
1859
С.П.Б.
ІСАІЯ[220]. ГЛАВА 35
(Перайманне)
Май радасць, ніва непалітая!
Зямля, мая радасць не павітая
Травой квяцістай! Узрасці,
Ружовым крынам працвіці!
I працвіцеш, пазелянееш,
Як Іярданавы святыя
Лугі густыя, берагі!
I чэсць Кармілава[221] і шана
Ліванава[222], а без спадмана,
Цябе акрые дарагім
Залатканым, хітрашытым,
Дабром ды воляю падбітым,
Святым амофарам[223] сваім.
А людзі цёмныя, сляпыя
Дзівосы бога ўбачаць тыя.
I спачнуць у нявольнікаў
Стомленыя рукі,
I калені адпачнуць,
Што ў кайданы ўкуты!
Радуйцеся, ўбогадухі,
Не бойцеся дзіва,—
Гэта судзіць, вызваляе
Бог доўгацярплівых
Вас убогіх. А злодзеяў
Ён за зло карае!
Тады, як на зямлю святая,
О божа, праўда прыляціць
Хоць на гадзінку адпачыць...
Сляпыя ўбачаць, а крывыя,
Як сарна з гаю, стрымгануць.
Нямых пакіне немата,
Прарвецца слова, як вада,
Пустэльня з доляю калючай,
Вадою ўмыўшыся гаючай,
Прачнецца ўся, і пацякуць
Вясёла рэкі, і азёры
Наўкол гаямі прарастуць,
Вясёлым птаствам ажывуць.
вернуться
219
Марка Ваўчок. Марыя Аляксандраўна Вілінская (1833— 1907) — вядомая ўкраінская пісьменніца. Пісала на рускай і ўкраінскай мовах.
вернуться
220
Ісаія — старадаўні яўрэйскі прарок, жыў у Іудзейскім царстве ў VIII ст. да н. э. Яму прыпісваюць аўтарства адной з кніг бібліі.