Ажывуць стэпы, азёры,
I не верставыя,
А вольныя, шырокія
Скрозь шляхі святыя
Прасцеляцца: і не знойдуць
Тых шляхоў улады,
А рабы шляхамі тымі,
Без крыку і гвалту,
Пасыдуцца ў гурт адзіны
Радасна, вясёла.
I пустэльню апануюць
Вясёлыя сёлы.
1859
С.-Пецярбург
N. N.
Калісьці, як і ты, лілея
На Іярдані расцвіла
I над зямлёю пранясла
Святое слова і надзею.
Калі б і ты, Днястровай кветкай...
Не, не! Крый божа! Разапнуць.
Кайданным шляхам павядуць.
I ты, мой цвеце, кволы гэткі...
Не вымаўлю...
Вясёлы рай
Пашлі ёй, божа! Божа, дай
Ёй толькі долю ў гэтым свеце
I больш нічога не давай.
I не бяры яе вясною,
Нябесны рай не абяцай,—
Тут, на зямлі, тваёй красою
Налюбавацца ўволю дай.
1859
С.-Пецярбург
***
Ой маю я вочкі, родная маці,
Няма каго, матухна, ды аглядаці,
Няма каго, сэрцайка, ды аглядаці!
Ой, маю я ручкі, родная маці,
Няма каго, матухна, ды абнімаці,
Няма каго, сэрцайка, мне абнімаці!
Ой, маю я ножкі, родная маці,
Ды няма з кім, матухна, мне паскакаці,
Ды няма з кім, сэрцайка, мне паскакаці!
1859
Пірацін
СЯСТРЫ[224]
Праходзячы па ўбогіх сёлах
Панаддняпроўскіх невясёлых,
Я думаў: — Дзе спыніцца мне?
I дзе падзецца мне на свеце?
I потым бачу ува сне,
Што дрэўцы ў садзе ў белым цвеце
I на ўзгорачку стаіць,
Як быццам дзеўчына, хаціна.
Дняпро шырокі разгарнуўся!
Аж ззяе бацька ды гарыць!
Гляджу: у цёмненькім садочку,
Пад вішанькай у халадочку
Мая адзіная сястра!
Многапакутніца святая!
Нібы ў раю адпачывае
Ды з-за шырокага Дняпра
Мяне гаротная чакае.
I ёй здаецца — вынырае
3-за хвалі човен той, плыве...
I ў хвалі потым і знікае.
— Мой брацітка! Мая ты доля! —
I мы прачнуліся. А ты...
На паншчыне, а я ў няволі!..
Вось так нам давялося йсці
Яшчэ ад малку колкай нівай!
Сястра, маліся! Будзем жывы,
Дык бог паможа перайсці.
1859
Чаркасы
***
Ва Іудзеі ва дні оны,
У часе Ірада[225] цара,
Вакол Сіона й на Сіоне
Паскуднічалі легіёны
Раманскія. А у цара,
У Ірада таго самога,
I на парозе і за парогам
Стаялі ліктары. А цар...
Самаўладарны валадар!
Лізаў у ліктара халяву,
Каб на выдаткі на усе
Хоць поўдынарыя[226] пазычыў:
А той кішэняю трасе,
Вымае грошы і не лічыць,
Як быццам старцу ён дае.
I п’яны Ірад зноўку п’е!
Дык вось не ў самым Назарэце,
А у якімсьці там вярцепе,
Марыя сына прывяла
I ў Віфліем з малым пайшла...
Бяжыць паштар ад Віфліема.
— Паслухай, цар, расказ ты мой!
Гірса і кукаль з лебядой
Расце ў пшаніцы. Гэта племя
Давідава ў нас узышло!
Сячы, пакуль не узрасло!
— Дык што ж! —
Прамовіў Ірад п’яны,—
Па царству ўсім пазасякаць
Малых дзяцей, бо род паганы
Не дасць як след дацараваць.
Паштар быў п’яны, гаварылі.
Аддаў сенату ён указ,
Каб толькі ў Віфліеме білі
Малых дзяцей.
Ратуй ты нас,
Дзіцёнак праведны, вялікі,
Ад п’янага цара-ўладыкі!
Табе з ратункамі прыйшла
Ад горшага святая маці.
Ды дзе ж нам тую маці ўзяці?
Мы сэрцам голым дагала!
Рабы з какардаю на лобе!
Лакеі ў залатой аздобе...
Анучы, смецце з памяла
Яго вялікасці. Дый годзе!
вернуться
224
Сястра — Ярына Рыгораўна, па мужу Бойка, на 2 гады маладзейшая за брата. Прыязнасць між імі існавала ўсё жыццё.
вернуться
225
Ірад — надзвычай люты іудзейскі цар (73—4 г. да н. э.). Па евангельскай легендзе, Ірад, пачуўшы пра нараджэнне Ісуса, даў наказ выразаць усіх немаўлят у Віфліеме.