- Дык камісар не ведае, што Зіна жонка Шабліна?
- Не.
- А табе шкада яе?
- Ну, як табе адказаць на гэта? - уздыхнуў Валодзя, патаптаўся і сеў на купіну. - Калі б я ведаў, што цябе арыштавалі немцы, я больш шкадаваў бы цябе, чым Зіну, якая выскачыла замуж за камандзіра.
- Пры чым тут я?
- Ведаеш, яе ўзяў свой чалавек, прытым камандзір. А нам трэба закончыць вайну і ісці вучыцца.
- Ты думаеш, што Зіна шчаслівая? - з усмешкай глядзела на Валодзю дзяўчына.
- Так.
- Ой не, ой не! - закрыла Валя рукамі твар. - Што ён мне гаварыў, калі б толькі ведала Зіна.
- Мала што ён табе гаварыў.
- Не, калі б гэта быў мой муж і ён каму-небудзь так гаварыў, я аднаго б дня не была з ім.
- А што такое?
- Не, Валодзя, я не скажу.
- Тады пойдзем адсюль. Я сам пагавару з Шабліным, што ты хочаш у нашу групу і мы не супраць.
- Будзь сябрам, зрабі так, бо я не магу больш тут заставацца.
- Як цябе разумець?
- А вось так, буду прасіцца ў другую роту.
Валодзя паглядзеў на дзяўчыну і пайшоў за ёй следам.
«Як вырасла, - думаў ён. - Мне яна ўяўлялася ўвесь час такой, якой была тады ў школе. І як я саромеўся сядзець з ёй за адной партай. Дурны быў», - сам сабе ўсміхнуўся Валодзя і завярнуў да будана, дзе спаў іх настаўнік. Хлопец залез у будан і лёг побач з ім.
- Мікалай Паўлавіч, гэта я, - сказаў Валодзя.
- Чаму не спіш?
- Дык і ваш жа сябар ужо знік недзе.
- Ён на кухні, дзяжурны.
- А я з Валяй размаўляў, просіцца да мяне ў групу.
- Трэба ўзяць, бо ёй цяжка будзе адбіцца ад гэтага... Ах і камандзір, дзе яго сумленне! Ты разумееш, звечара ён павёў роту да катлавана. Па яго загаду мы адкрылі агонь па чыгунцы. Немцы ў адказ з кулямёта, і вось двух нашых пахавалі. Добра, што ахова з чыгункі хутка ўцякла, а калі б пратрымалася больш? У нас было мала патронаў, і стралялі мы ўсляпую. Праўда, узарвалі катлаван і думаем, як хутчэй вярнуцца назад. Не, Шаблін стаіць на тым, каб начаваць у лесе. А што з параненымі рабіць? І вось нехта прапанаваў несці іх у Горнаўку, там, маўляў, фельчарыца жыве. Ну, добра, хлопцы панеслі, а я застаўся з усімі. Мы зайшлі ў непралазную глухамань і пападалі дзе хто. Мне не спіцца, не разумею такога начлегу. Гляджу, камандзір узвода Пінчук, Шаблін расклалі агеньчык, дасталі біклажку з гарэлкай, выпілі. Неўзабаве Шаблін пайшоў ад агню. Чую, накіроўваецца ў мой бок, а недалёка ад мяне, пад елачкай, спала Валя. Ён разбудзіў яе і павёў да кастра. Усё настойваў выпіць, але я не ведаю, узяла яна ці не, і хутка вярнулася на сваё месца. Раптам агеньчык пагас, і Шаблін зноў з'явіўся каля Валі. Што яна ні гаварыла - і прасіла, і сарамаціла, а ён сляпіцай лезе. Я ўжо хацеў падняцца і вылаяць яго. Але яна вырвалася і падбегла сама да мяне. Я прытварыўся, нібы толькі прачнуўся. Гавару: «Табе страшна, кладзіся ля мяне, кладзіся». І так ён адчапіўся. Доўга яе плечы калаціліся, усё плакала. А раніцай я дастаў іголку з шапкі, і дзяўчына зашыла падраную сукенку. Яна гаварыла, хоць бы як вырвацца дадому ды пераапрануцца, сорамна дзяўчыне так хадзіць. Але ён яе не пусціць, надзьмуўся, гыркае на яе. Не ведаю, трэба неяк вышэйшым камандзірам далажыць. Што гэта? Ажаніўся, дык жыві як чалавек.
Валодзя слухаў расказ настаўніка, а думаў больш пра Зіну. Цяпер зразумела яму, як Зіна трапіла ў жонкі да камандзіра. А бацька ж яе гаварыў Валодзю: «Глядзі, сынок... Шануй Зіну». У такім выпадку, калі Зіна ўжо замужам, невядома, што рабіць хлопцу. Расказаць пра ўсё яе маці, але што гэта дасць? Толькі прыбавіць турбот жанчыне. «Трэба, напэўна, пра ўсё расказаць Сяргееву, - вырашыў Валодзя і адразу ж адмовіўся ад сваёй думкі. - Не, пагляджу больш сам, што гэта ўсё ж за камандзір». За буданом Валодзя пачуў гамонку і высунуў галаву. Ён заўважыў, што барадаты партызан павёў камандзіру каня. А ўслед за ім на асядланым кані ехаў малады разведчык. Гэта ён будзе суправаджаць некуды камандзіра, так зразумеў Валодзя. Ён павярнуўся і зноў лёг побач з настаўнікам.
- Мікалай Паўлавіч, камандзір кудысьці паедзе. Што, калі я хуценька з'езджу да камандзіра атрада і папрашу яго, каб дазволіў Валі ісці з намі?
- Ён чалавек сумленны, думаю, што дазволіць, - адказаў настаўнік. - Трэба, каб яна схадзіла дадому. Аб яе лёсе нават маці нічога не ведае. Ды і абнасілася дзяўчына. Толькі ж ён запытае, а дзе Шаблін?
- Я скажу, што некуды паехаў, а мне трэба неадкладна ісці.
- Зрабі так.
Валодзя выцягнуў рэчавы мяшок з-пад галавы, спрытна развязаў яго і паказаў Дзеравяку боты.