- Я іх зараз жа аддам Валі, а то ў сваіх яна да Слабады не дойдзе. Гэта ж са шпіталю з Вялікай зямлі Зіне прывёз і аддаў ужо быў, ды Шаблін за іх вылаяў яе і мне назад іх кінуў.
- Будзь ад Зіны далей, бо ад такога чалавека, як яе муж, можна ўсяго чакаць. Мне здаецца, што ён вельмі недалёкі камандзір. Трэба бачыць шырэй. А ў яго душы нізкая рэўнасць да людзей, да поспехаў іх. Неяк даведаўся, што з суседняга атрада партызаны на гравейцы два танкі падарвалі. Ён зараз жа да камандзіра разведкі Верабейчыка: «Маўляў, як гэта нашы разведчыкі не маглі раней заўважыць іх». Бо Шаблін павінен быў першым тыя танкі знішчыць. Убачыў у партызана скураное паліто, невядома, якім чынам, але забраў. З'явіцца прыгожая дзяўчына ў атрадзе, павінна прайсці праз яго рукі.
- І гэта ўсё вы называеце нізкай рэўнасцю?
- А як інакш можна назваць. Не ўбачыў бы ён цябе ля Валі - і на падрыў катлавана яе не браў бы. Што гэта? Быў малы атрад, былі камандзіры Ядловец, Сяргееў, хіба можна іх параўнаць?
- Ядловец - сакратар райкома, - сказаў Валодзя.
- Пры чым тут сакратар? А хіба Шаблін не камуніст?
- Тады і я Шабліна не разумею, хоць ён і з ордэнам Чырвонага Сцяга.
Валодзя меркаваў, што такі ордэн можа мець толькі вельмі храбры і сумленны чалавек. Хлопцу было надта цікава паразмаўляць з настаўнікам, але ж ён хацеў хутчэй пакінуць атрад і паглядзець на навакольнае жыццё сваімі вачамі, бо як-ніяк доўга не быў у родных мясцінах. Ён вылез з будана са зброяй і рэчавым мяшком. Адышоў крыху, а потым зноў вярнуўся.
- Мікалай Паўлавіч, як прозвішча камандзіра атрада?
- Булынка.
Шызы дымок над партызанскай кухняй слупком цягнуўся між дрэў угору. Прыемны пах смажанага мяса стаяў у ранішнім лясным паветры.
Валодзя ў задуменні пастаяў крыху, паглядзеў навокал і пайшоў сядлаць каня. Ён не ведаў Булынку і таму крыху хваляваўся.
Камандзіра атрада на месцы не было, і Валодзя трапіў да начальніка штаба Харамца. Той прыняў яго ветліва. Ён больш распытваў і слухаў, чым гаварыў сам. Яму спадабалася, калі хлопец сказаў:
- Я павінен перш за ўсё разабрацца ў загадкавай гібелі Міколы. Там была здрада, і яна не павінна заставацца нераскрытай.
Калі хлопец завёў размову пра Валю, Харамец на момант задумаўся і сказаў:
- Баязлівасць аднаго члена групы можа дрэнна ўплываць на іншых. Ты ж не ведаеш, як яна будзе паводзіць сябе ў баі.
- Хопіць таго, што яна адважылася скокнуць на хаду з фашысцкага цягніка.
- Нешта Шаблін ёю незадаволены.
- Дык, можа, камандзір роты незадаволены і мной...
- Ну, добра, няхай ідзе.
- Дзякую, можна ісці?
- Ідзі.
Валодзя выскачыў з будана і ціха заспяваў:
Пусть ярость благородная
Вскипает, как волна...
Настрой быў прыўзняты. Начальнік штаба нібы вярнуў хлопца да тых асэнсаваных цяжкіх і прыемных будняў партызанскага жыцця, якія былі раней. Валодзя ўскочыў на каня і памчаў. У лагеры ён заўважыў Валю ля кухні і амаль подбегам пайшоў да яе. Тая ўбачыла яго і неяк сарамліва пачала выціраць рукі аб фартух. Жанчыны, што былі ля кухні, здзіўлена глядзелі на хлопца. Валодзя ўзяў Валю за руку і ціха сказаў:
- Пойдзем.
Тая, не ведаючы яшчэ куды, паслухмяна пакрочыла за ім. Хлопец на хаду развязаў рэчавы мяшок, дастаў з яго боты.
- На, насі, яны табе будуць якраз.
- Што ты, Валодзя?
- На, гавару!
Дзяўчына спынілася і не то ад нечаканасці, не то ад крыўды апусціла галаву і глядзела сабе пад ногі. Цяпер толькі Валодзя заўважыў, што ў яе на баку сцягнута ніткамі падраная сукенка. І яму было брыдка ўспамінаць пра ўсё, што расказаў яму настаўнік пра іх камандзіра. А Валя стаяла і ўсім цяжарам свайго цела ціснула ногі ў цёмна-зялёны мох, каб схаваць чаравікі, якія ўжо даўно «выскалілі зубы».
- Ты ж у сваіх не дойдзеш, - сказаў Валодзя.
- Мне няма куды ісці.
- Вось дурань, я не сказаў нават, што табе дазволілі ісці з намі... І да маці зойдзем.
Валя ўзняла галаву і глянула на хлопца. Вільготныя вочы яе засвяціліся, нібы малыя чыстыя крынічкі.
- А хто дазволіў? - недаверліва глядзела яна ў Валодзевы вочы, каб, не пачуўшы яшчэ адказу, разгадаць, ці не жарт гэта.
- Начальнік штаба. Я толькі што ад яго.
- Праўда? Ой, Валодзечка, як я рада. Толькі ж у мяне ніякай зброі няма.
- А дзе вінтоўка?
- Шаблін забраў. Кажа, яна табе не спатрэбіцца ля кухні.
- У нас ёсць. Застаўся ж Міколаў аўтамат.
- Надоўга мы ідзём?
- Зразумела, не менш як на тыдзень.
- Ой, як добра. Толькі хутчэй трэба ісці, пакуль Шаблін не вярнуўся.
- Мы зараз збірацца будзем. Вось я іду да хлопцаў. На, нацягвай боты.
- Дзе ты іх узяў?
- З Вялікай зямлі прывёз.