Францыск. Слухай, ізноў нехта гукае.
Дамініка. (праз момант вярнуўшыся ў разгубленасці) Гэта калядоўшчыкі.
Францыск. Дык рана яшчэ калядаваць.
Дамініка. Гэта так, але не па-людскі будзе калядоўшчыкаў не пусціць.
Францыск. Хай заходзяць.
Забягаюць двое ў строях калядоўшчыкаў. Замест калядная зоркі ў руках аднаго сонейка, у другога — месяц. Яны ўтвараюць «жывую карціну», склаўшы свае знакі. Атрымліваецца скарынаўскае «сонца маладзіковае».
З’ява 3.
Ля брамкі сядзібы Маргарыты.
Аляксандра. Табе перадавалі паклоны.
Маргарыта. Ці не Ганна-краўчыха? Слухай, я такі ёй цудоўны ядваб прадала з апошняга прывозу, як ад сэрца адарвала.
Аляксандра. Мы ж дамаўляліся, што ўсе новае ты паказваеш мне першай.
Маргарыта. О, для цябе я прытрымала нешта неверагоднае. Такому пазайздросціць і Жыгімонціха.
Аляксандра. Дзякуй, сяброўка, што дазваляеш нам з каралевай перабіраць тое, што не прыдалося крывой краўчысе.
Маргарыта. Калі ёй яшчэ так пашэнціць! Яна ж абяцала справіць пацешныя строі. Майму Івану даручылі важную арацыю ў школе. Ён тлумачыць сны татарскага князька пра кароў.
Аляксандра. Вось дзе гора. Сямнаццаты год мальцу пайшоў, а ён стаіць у меху з радна і тлумачыць сны пра кароў. Па кірмашах яго вазіць збіраешся, як мядзведзя? Вось дзе гора! За матчыну спадніцу сямнаццаты год трымаецца.
Маргарыта. Ведаю наперад, што далей скажаш, і не пачынай.
Аляксандра. Не ведаеш і нават не здагадваешся. Я ж кажу, паклоны табе перадавалі.
Маргарыта. Чула ўжо, паклоны перадавалі … ад краўчыхі.
Аляксандра. Каб ад краўчыхі… Ты прысядзь, прысядзь, у нагах няма праўды.
Маргарыта. Што ты ўздумала, дагаворвай.
Аляксандра. Паклоны табе перадавалі. Нізавошта не здагадаешся. Падказаць? Той, каго ты дваццаты год чакаеш. (Устрывожана) Што ты сяброўка, я ж казала, прысядзь.
З’ява 4.
Ля брамкі.
Маргарыта. Заходзьце, шаноўны пан, на квасок.
Гугон. Хвала Езусу, пані Мальгажата. Як кажуць, in vino veritas.
Маргарыта. Што кажуць, пан Гугон?
Гугон. Я гавару, дурня вучыць — псаваць толькі.
Маргарыта. Няўжо ізноў мой Іван напракудзіў?
Гугон. Дарэмныя мітрэнгі, пані Мальгажата. Вядома, Ян не першы вучань. Але што за ліха! Першыя прыходзяць і сыходзяць, а Ян, як бы гэта сказаць, старэйшына ў нас, як-ніяк трэці год у адным класе бавіцца.
Маргарыта. Яно так, але ж сярод маленькіх ён адзін з вусамі.
Гугон. Дык жа яшчэ не з барадой, — прадстаўляць Прыўкраснага Іосіфа можа пакуль. І яму карысць — лішні раз пацвічыць сваю ролю, глядзіш, нарэшце і здасць лаціну за першы клас. І для тэатра добра: сярод першакласнікаў другога такога пагляднага вусатага маладзёна не знайсці.
Маргарыта. Дзякую на добрым слове. І я ж да Вас з усім сэрцам. Вось і пацешныя строі ўжо замовіла. Калі школе патрэбна яшчэ якая дапамога, ніколі не адмоўлю.
Гугон. Я і заходзіў, каб спытаць пра строі, бо на Каляды яны будуць нам патрэбны. А сынам такім па цяперашнім часам ганарыцца трэба. Што першыя вучні! Вунь палачанін Скарына вярнуўся, таксама быў першым вучнем. І што?
Маргарыта. Што? Кажуць, вучоным стаў.
Гугон. А яшчэ кажуць, што зрабіўся ён гусітам, ерэтыкам. O tempora, o mores!
Маргарыта. Якая морась?
Гугон. Я гавару, дурня вучыць — псаваць толькі.
ДЗЕЯ ДРУГАЯ
З’ява 5.
У хаце Дамінікі.
Францыск. Бачу, вы незвычайныя калядоўшчыкі. І падарункі вам прыгатаваны асаблівыя.
Першы калядоўшчык. Няўжо будзе марцыпанавы выспятак?
Другі калядоўшчык. Летуценнік, нас чакае два мяшочкі ледзянцовых кухталёў.
Францыск. Вось чаго няма ў мяне для вас, таго няма. Хіба адсыплю жменю показак, падсмажаных на сонцы поўдня, прыпраўленых пылам чужых дарог.
Першы калядоўшчык. Гэтыя прысмакі даспадобы паспалітаму густу, а мы, як вы адзначылі, незвычайныя калядоўшчыкі.
Францыск. Сам бачу, што даў маху. Добра, чым вы займаецеся ў вольны ад калядавання час?