3 таго часу, як Каня скокнуў у ваду, прайшло хіба дзве хвіліны.
...Анатоля адносіла. Ён зрабіў некалькі шалёных рыўкоў і вынырнуў ля мічмана, але ў гэты момант запрацавалі машыны. Вада ад вінтоў перакуліла Каню і адкінула яго ад чорнага шара. Яна пенілася вакол, круціла, несла... На імгненне ўбачыў, як мічман стараўся завесці канец за міну... і тут мінёра зноў з грукатам накрыла хваля. Ён ледзь паспеў учапіцца за адцяжку, што бліскавічна бегла перад вачыма. У рот лінула ледзяная, да нудоты рэзка-салоная вада, і ён пачаў ірваць на сабе адцяжку, каб хутчэй глытнуць паветра.
Жыватворнае, яно ўварвалася ў лёгкія і, быццам разам з ім, уварваўся ў глухія ад грукату вушы, крык. Крычаў Дубавец:
— 3 рук вырвеш, чорт, канёк марскі! Мацаваць памагай! Мацаваць!
Ён крычаў гэта так настойліва і злосна, што Каня зразумеў, стаў мацаваць канец за рым. Мічман трымаў трос і міну, і іх, разам, нібы ў смяротных абдымках, кідала з грабяня ў правал.
Даўно ўжо нічога не было відаць. У свеце засталося толькі іх трох. Касая, сляпучая снежная імгла закрыла ўсё. Валы хваль білі іх, неслі, напаўняючы громам вушы, адрывалі, грукаліся зверху шматтонным цяжарам на іхнія распластаныя целы.
Кожны такі ўдар мог адарваць іх ад міны, укрыць снегавой заслонай, і тады знайсці іх не магла б ужо ніводная сіла ў свеце.
Можна было, вядома, кінуць яе, і па адцяжцы дабрацца да карабля, да цяпла і святла, да людзей. Але міну магло падсячы. Яна магла, калі яе кінуць, пайсці ў імглу. Яна, смерць, магла месяцамі і гадамі маўкліва калыхацца, імчаць па слядах караблёў, магла воляю выпадку выйсці на фарватар. Усё гэта імгненна праляцела ў галаве мічмана.
...Белыя-белыя пасажырскія караблі. Смяюцца дзеці, старыя пакурваюць у шэзлонгах, лындае і дурэе на палубе моладзь. Ласкавае мора, сіняе-сіняе неба, чайкі пікіруюць за кінутымі кавалкамі хлеба... I раптам — удар!!!. I раптам, да неба, смяротны слуп вады. I ўсё разламана напалам... I праз некаторы час толькі заклякоча паверхня мора, калі схаваецца пад ёю нос карабля. Каўтаючы ўсё... усё. I не будзе каму ўжо ні заляцацца, ні смяяцца, ні пакурваць.
— Мацуй,— захлынаўся мічман.— Мацуй канец!
Адною рукою ён памагаў яму. Пальцы не згіналіся. I ўсё ж ім удалося надзейна завесці за міну трос.
«Каб падсекла, і зараз,— Дубаўцова думка замірала,— заставалася б адно...
...сіняе-сіняе мора... смяюцца дзеці... хвалі нясуць ім насустрач... плывучую... удар... кіпіць на гэтым месцы мора... можа над Ёю... няма каму смяяцца...
...заставалася б адно... ударыць па адным з ражкоў... і тады плыве сабе і плыве белы параход... Жыццё куплена жыццём... а над імі ўстане слуп вады... і ўсё вырашыцца само сабою».
Мічман усім застылым целам адчуваў гэтае апошняе заспакаенне. А пасля ён глянуў Каню на твар і дзіка спалохаўся. На твары ў таго быў нейкі невядомы боль і пакута.
— Толя... што? — захрыпеў мічман.— Што?
— Уаб-буа-уаб,— адказаў той, захлынаючыся.
Дубавец ледзь паспеў схапіць яго за абледзянелыя слізкія валасы — на ягонай галаве таксама была ледзяная шапка — выцягнуць на паверхню і прывязаць рамянём за трос. I ўсё адно мінёр так знясілеў, што то выплываў, то зноў хаваўся пад вадою.
I раптоўна мічман спалохаўся, смяротна спалохаўся, што ён не ўратуе гэтага чалавека. Толькі тут ён успомніў пра выратавальны круг, надзеты ў яго на нагу (паспеў-такі прыхапіць, то ж бо нешта так замінала). Ён зняў яго, накінуў на матроса зверху, а пасля падняў Каню за каўнер і прасунуў круг яму пад рукі.
Мінёр бязвольна матляўся побач з Дубаўцом. Яго трэба было трымаць адной рукой, каб не падламаліся плечы, каб цела не саслізнула праз круг, на дно.
I раптам бямерная, «ідыёцкая», як падумаў ён сам, пяшчота авалодала мічманам. Ён разумеў, што калі мінёр... зараз... замерзне або патоне, ён ніколі не даруе сабе гэтага. I тады лепей яму, мічману, таксама пайсці туды ж, услед за гэтым паршывым мінёрам, які раскалашмаціў яму... удрузг.... чорт пабяры. ...якога менавіта таму трэба было...
Ён прыцягнуў да сябе абмяклае цела, адчуў слабую цеплыню і заторгаў трос, а пасля, абхапіўшы мінёра левай рукой, пачаў падцягвацца па гэтым тросе, з усёй сілы працуючы нагамі.
Гэтая раптоўная пяшчота да саперніка была, як ён думаў, зусім не для яго, а для той... Усё адно, як быццам гэта ён ратаваў яе... А ўвогуле ён і сапраўды дзеля яе... і гатовы быў з лёгкім сэрцам заплаціць за гэта адзіным, што ў яго было.
Ён спрабаваў вярнуць яму прытомнасць, і гэта яму ўдалося. Лепей бы не ўдавалася. Бо твар мінёра зноў не па-чалавечы перакрывіўся.