Але на ўсё гэта яму было напляваць, галоўнае было тое, што ў цэнтры пульта глядзела на яго злавеснае рубiнавае вока: ахова рэактара давала збоi, поле не трымала, пульсавала, нешта яно расчапляла, i разгублены аўтамат хутка-хутка пераключаў генератары з асноўнага на дублiруючы.
Сташэўскi ацанiў небяспеку хутчэй за Грэхава.
- З танка, мiгам! - гаркнуў ён i адным рухам адкiнуў Малчанава да люка.
- Навошта?! - незвычайна здзiвiўся той.
Грэхаў прытармазiў. Дыега Вiрт моўчкi падштурхнуў ахопленага разгубленасцю камунiкатара да выхаду i махнуў на развiтанне рукой.
"Дружа, прыйшла твая чарга дзейнiчаць самастойна..." - мiльганула ў Грэхава iмгненная думка.
Танк iзноў iмчаўся над струменiстай чарнечай "вулiцы", пад iм грукацела i гуло, i наперадзе паказалiся ўжо рэдкiя клубы шэрага дыму: дзесьцi дагараў пасля падзення iглакол. Дзве блiскучыя фiгуры змяншалiся ў памерах i неўзабаве знiклi за паваротам.
Сташэўскi спрабаваў нешта зрабiць з наладкай аховы, але рубiнавае вока палала нястрымна, да выбуху заставалiся, магчыма, нейкiя iмгненнi, i Грэхаў усё павялiчваў хуткасць, быццам спрабуючы ўцячы ад самога сябе, ад сваiх думак i страху.
На адной з "вулiц", што перасякалi дарогу, дагаралi рэшткi разбiтага дэсантнага шлюпа, яны праскочылi паўз яго, але Сташэўскi крыкнуў: "Стой!" - i Грэхаў спынiў танк.
- Бяжы!
- Не!
- Ды бяжы!..
Сташэўскi раптам схапiў Грэхава за плячо, i ўсе яго сто з лiшкам кiлаграмаў вылецелi з крэсла.
- Я прашу цябе, Габрыэль, - амаль бязгучна сказаў ён.
Нiколi Грэхаву не забыцца на яго твар, калi ён гаварыў сваё: "Я прашу цябе, Габрыэль..."
Унутры яго быццам нешта зламалася. Ён не памятаў, як выбiраўся з кабiны, а калi азiрнуўся, танк быў ужо далёка. Нарэшце схаваўся за паваротам, а Грэхаў усё пазiраў яму ўслед праз слёзы, што набягалi на вочы, быццам ад злога ветру. Дзiўна, што "павуцiны" не звярнулi ўвагi на такую зручную для iх цэль: ас забыўся ўключыць генератар ахоўнага поля, горб якога адчувальным цяжарам цiснуў на спiну. Ён толькi глядзеў i лiчыў услых секунды. А потым асляпляльнае святло ўспыхнула над Горадам, выпалiла ўсе ценi да смяртэльна зыркай белiзны i апалiла твар гарачым дыханнем.
- Святаслаў! - прашаптаў Грэхаў застылымi губамi. - Святаслаў...
А Горад скаланаўся, вiбрыраваў, стагнаў, хiсталiся паўпразрыстыя сцены "будынкаў", растрэскваючыся пад акампанемент сатанiнскага грукату i скрыгату, нiзкi гул выбуху распаўзаўся цяснiнамi "вулiц", са свiстам праляталi, як вiхуры, над Горадам чароды "павуцiн". Пурпуровы смерч узносiўся ў неба. Зыркi, вясёлы i страшны смерч...
Грэхаў зрабiў крок наперад, i ў гэты час з чарады "павуцiн" над галавой выпаў "шэры прывiд" i апусцiўся зверху. На адзiн мiг незвычайная глыбiня раскрылася перад Грэхавым. Быццам расчынiлася брама ў iншы свет, у зусiм чужы яму свет iнакшай гармонii... Сусвет калыхнуўся i закружыўся вакол яго... I ён пачуў, i не толькi ён - пачулi i Дыега Вiрт з Малчанавым, якiя паспелi пакiнуць Горад, i пачулi людзi на Станцыi...
- Разумныя, спынiцеся! Не ўсе дарогi пазнання вядуць да мудрасцi, задумайцеся над гэтым! Мы не рыхтавалiся да кантакту з вамi, так атрымалася, што надышла пара ўмяшацца. Вы даволi аператыўныя i паслядоўныя людзi, мы недаацэньвалi вас.
Мы, тыя, каго вы называеце "шэрымi прывiдамi", даследуем жыццё дадзенай планеты не адно стагоддзе, але i да гэтай пары яна ў шмат чым загадка для нас. А вы... вы спрабуеце вырашыць гэтую праблему адным iмгненным высiлкам, вы спяшаецеся, падаеце, разбiваецеся, i нам усё часцей даводзiцца звяртаць на вас увагу, адрывацца ад сваiх задач i спраў.
Тое, што вы называеце Гарадамi, - гэта кантынуум больш складанага парадку, як прастора, гэта iншы сусвет, разумныя iстоты якога, са свайго боку, спрабуюць наладзiць кантакт з намi.
Вашае ж з'яўленне на планеце змянiла ўмовы iснавання Гарадоў, вы не валодаеце тымi вiдамi палёў, якiя не дэстабiлiзуюць iх, i пры вашым з'яўленнi Гарады распадаюцца. Вы, не ведаючы таго, знiшчаеце свет, населены самымi старажытнымi з iстот, якiя абагналi ў сваiм развiццi нават нас на мiльёны гадоў!
Вашы спробы асэнсаваць жыццё Тартара зразумелыя i натуральныя, але вы яшчэ не гатовыя да кантактаў i павiнны пайсцi з планеты. Задуманцеся над сказаным, разумныя! Удачы вам на доўгiм шляху!..
Уся перадача працягвалася iмгненне - хто б яны нi былi, "шэрыя прывiды", у развiццi яны сапраўды нашмат апярэдзiлi чалавецтва. Грэхаў яшчэ не паспеў ачуняць, як адчуў, што ён у палёце. Мiльгануў i застаўся ўбаку Горад, наблiзiлiся скалы, i яго беражна апусцiлi на рыжую глебу. "Шэры прывiд" узняўся ўгару i знiкнуў, ад скалы ж аддзялiўся металiчны гiгант i наблiзiўся да Грэхава. Гэта быў Вiрт.
- Жывы? - спытаўся ён з нейкай дзiўнай iнтанацыяй. I Грэхаў зразумеў.
- Не... - амаль злосна адказаў ён. - Яны не паспелi яго...
З-за скалы выйшаў Малчанаў, падышоў да iх, раптоўна абняў iх за плечы, i яны не згаворваючыся паглядзелi ўгору, у зыбкую чарнечу начной атмасферы Тартара, за якой дзесьцi iх чакалi ў трывозе таварышы. Зямляне...