Гей (забірае паперку). Очень точно подмечено…
Бэндэ. I тым не менш, здавалася б, жалезны Вільгельм… заржавеў і зламаўся, як толькі ў нас пачалася гэта свістапляска з адраджэннем і нацдэмаўскай беларусізацыяй. Узяўся дурань за дзела, як вош за цела, і літаральна стаў большым католікам, чым сам Папа Рымскі. З нажом да горла — даеш беларусізацыю! А палітыку моманту не ўлічыў. Ну якая тут можа быць беларусізацыя, калі ў нас тры чвэрці кіруючых кадраў, прашу ізвініць, — рускія і яўрэі?! Яны што, так і пабеглі, так і селі за беларускі буквар?! (Разумее, што не тое сказаў, і палохаецца.)
Гей доўга глядзіць на субяседніка.
Здаецца, я не туды заехаў. Даруйце, бо гэта ад нашай дурной беларускай шчырасці…
Гей. Бывает…
Бэндэ. Як той казаў, калі ўжо некуды і ехаць, то лепш на сваім каньку. А мая стыхія — літаратура і ўсё, што вакол яе. (Паднімае і бразгае свой партфель аб стол.)
Гей. К сожалению, я не могу этим похвастаться.
Бэндэ. Не бяда. Я ўвяду вас у курс спраў.
Гей. Спасибо. Хотя и, собственно, так сказать, классовое и партийное чутьё подсказывает мне, что генеральную линию дальнейшего развития пролетарской литературы где-то сознательно, а где-то интуитивно нащупывает не кто иной, как Российская ассоциация пролетарских писателей.
Бэндэ (радасна). Іменна! Іменна РАПП. Веньямін Канстанцінавіч, даруйце, Канстанцін Веньямінавіч!
Гей. Не спорю, может быть, РАПП где-то в чем-то и ошибается, но в главном он прав: пролетарские писатели должны заслужить, заработать себе право на гегемонию, и мы им в этом поможем!
Бэндэ (як клятву). Жыцця не пашкадую! (Хапаецца за кабуру.)
Гей (ходзіць па пакоі). Запомните, товарищ Бэндэ…
Бэндэ (перапыняе). У нас раней у «Маладняку» адны пралетарыі былі. А ў БелАППе ўжо не тое. Папутнікі ў асноўным, прыліпалы…
Гей (як дыктант вучню). Запомните, товарищ Бэндэ: только пролетарский писатель может правдиво показать жизнь масс. А посему писатель-попутчик от национал-демократов, которые норовят подтолкнуть нас к романтизму, идеализму и прочему эстетизму, глубоко непонятен и чужден пролетарским массам. И именно в этом месте, товарищ Бэндэ, вам бы в самую пору схватиться за оружие пролетариата, коль уж вам его выдали в ОГПУ… И я совершенно согласен с генсеком РАППа Леопольдом Авербахом — этой всесоюзной умницей, не окончившей и пяти классов гимназии…
Бэндэ. А я з таварышам Авербахам, можна сказаць, вось так, як з вамі — ён мне: Лукаш, я яму: Леапольд…
Гей (здзіўлена). Да?
Бэндэ. Каб мне праваліцца!
Гей. Тогда тем более. (Пасля паўзы.) Нам надо искоренить упадничество и кулацкие мотивы, каленым железом выжечь из литературы национал-демократизм и национал-фашизм, раз и навсегда пресечь всякую белорусизацию и всякое дурацкое возрождение. Надо засучивать рукава и брать процесс в свои мозолистые пролетарские руки!
Бэндэ. А Леапольд пра што?! У апошнім выступленні ён так і сказаў: «Мы будзем кіраваць, мы адказваем перад партыяй за савецкую літаратуру, мы будзем арганізоўваць, мы будзем весці!» (Дастае паперку з партфеля, перадае Гею.) Я з гэтымі словамі кладуся і прачынаюся!.. Ад імя таварыша Леапольда і ад сябе асабіста скажу: мы будзем «адзям’яньваць» літаратуру па ўсяму фронту.
Гей. Вы тоже умница, товарищ Бэндэ, но республиканского масштаба.
Бэндэ. Спасіба, Канстанцін Веньямінавіч! Як кажуць, і на тым спасіба…
Гей. Я к тому, Лукаш Афанасьевич, что мы с вами сработаемся.
Бэндэ. Мушу сказаць, што я і да вас у гэтым кабінеце карыстаўся павагай. Толькі што зробіш, падвялі яны мяне. А я ж ад душы стараўся, як з вамі зараз. (Пасля паўзы.) Я неяк сярод нашых завёў гаворку адносна «адзям’яньвання» паэзіі, а яны зубы скаляць і пытаюцца: а чаму, маўляў, «адзям’яньваць», калі ўжо пад Беднага, то лепш было б «абядняць». Думае контра, што я намёка не ўцяміў!.. (Дастае з партфеля чарговую паперку.) А вы гляньце, як той жа Дзям’ян Бедны нашага класіка гваздануў паміж вушэй.
Гей (чытае).