А на другі дзень Гуторскі запрасіў да сябе Ніну і Матроса.
Матрос прыйшоў, як ужо Ніна сядзела ў кабінеце. Ён увайшоў хмуры, пануры. Знаў ужо ўсё і быў недавольны. Як убачыў Ніну, яшчэ больш насупіўся, настаражыўся. Моўчкі сеў воддаль на крэсла.
Гуторскаму таксама не па сабе было. Ён адчуваў нейкую нялоўкасць, нейкі цяжар. Прыкра было пачынаць гутарку.
Але пачала Ніна:
- Ну, давайце згаворымся!..
Гуторскі кінуў у бок Матроса пытлівы погляд.
- Ты возьмеш на сябе гэту справу?
- Я заўсёды свае абавязкі спаўняю.
Адказаў груба, недавольна.
- Назначце час і месца! - звярнуўся Гуторскі да Ніны.
Тая падумала.
- У пятніцу а дзесятай гадзіне ўвечары... У Купрыянава, у флігелі... Дзверы будуць адчынены...
- Усё роўна! - прабурчэў Матрос.
- Усё?
Ніна ўзнялася з крэсла. Гуторскі зірнуў на яе... Дзяржыць сябе проста, спакойна, быццам абгаварвае якую звычайную дробную справу. А там, унутры, пэўна, мора бушуе!
- Здаецца, усё, - адказаў ёй.
- Мне больш не трэба?
- Блізка што...
- Бывайце!
- Усяго добрага!..
Як яна выйшла, Матрос з запалам накінуўся на Гуторскага:
- Слухай, даражэнькі, што гэта табе завадзіла? Няўжо няможна б было абысціся без гэтае здрады? Не люблю я гэтага, не хачу... Хіба ў нас сілы не хапае самім злавіць яго?
- Супакойся, галубок! У цябе проста гаворыць запал заўзятага ваякі... А трэба глядзець на рэчы іншымі вачмі. Тыдзень чакання пагражае дзесяткамі лішніх ахвяр. Трэба мець на ўвазе агульную справу, а не глядзець толькі з сваёй званіцы...
- Ды не магу я іначай глядзець, натура не дазваляе...
Гуторскаму ледзь удалося ўгаманіць яго. Дый то ўсё бурчэў:
- Толькі на след узбіўся... Зарупіла... Яшчэ які тыдзень, і злавіў бы. Не трэба б было і бабскае дапамогі.
- Адкуль гэта ў яе спрыт такі? - урэшце зацікавіўся ён. - Як яна яго заманіць? Што, яна з ім у хаўрусе?..
Ён і не ведаў, што кранае балючае для Гуторскага пытанне...
- Кахаюцца, - адказаў той.
- А... Іш ты, знюхаліся... Знайшоў свой свайго... Але ж то, за бацьку аддаваць любага, хм... Прыгожая яна, ліха на яе... Кветка, а не паненка...
Гуторскаму было прыкра слухаць яго развагі, і ён парупіўся змяніць гутарку:
- Ладна! Давай лепей памяркуемся, як спрытней гэта абляпаць.
- Давай памяркуемся!..
9
Гуторскі чакаў Матроса. У нецярплівасці хадзіў узад і ўперад па кватэры, не знаходзіў сабе месца.
У галаве думкі мітусіліся, вострыя, калючыя. Мітусіліся, блыталіся, круціліся шалёным карагодам. Аж балюча было ад іх галаве.
Усё цела ахінулася нейкай прыкрай зморай. Балела ўсё, быццам пасля цяжкай працы. У знямозе ён садзіўся, валіўся ў крэсла, але зараз жа мусіў узняцца пад уплывам нейкай сударгавай, хваравітай энергіі. Не мог адпачыць, не давала нешта, і змораны, змардаваны ўсё хадзіў па пакоі.
- Нервы расхадзіліся. Што тут рабіць? Хіба легчы?..
Ён лёг на ложак, заплюшчыў вочы. Акунуўся ў прыемнае пачуццё спакою, нерухомасці. Думаў - засне...
Аж не... Штось пачало паволі ўздымацца з сярэдзіны, нейкая прыкрая хваля. Гоўтаецца, узмываецца ўсё вышэй, усё шырэй. І закупаліся ў ёй нейкія здані, нейкія страшыдлы. Растуць, крывяцца, выцягваюцца ў нейкія пакручастыя пасы, круцяцца, скачуць, рагочуць, ззяюць абрыдай. У галаве ад іх муціцца, атрутны туман расплываецца, хоча спавіць, затуліць, задушыць...
Страшна!..
Ён з патугай расплюшчыў вочы. Азірнуўся. Рэжа вочы яркі свет электрычнасці.
- Можа, ад свету? Пагасіць?..
Устаў, пакруціў кнопку. Стала цёмна.
Ён зірнуў у акно. Ноч чорная, такая, як тады... Хоць вока выкалі...
Лёг зноў. Зноў тое самае... А вочы расплюшчыў - замігацелі ў цемры дробненькія-дробненькія агеньчыкі-іскрачкі, быццам пакой напоўніўся гарачым прыскам.
- Не, нічога не выйдзе...
Зноў запаліў святло. Зірнуў на гадзіннік... Дванаццаць... Яшчэ гадзіны дзве або тры... Як марудна паўзе час!..
Сеў да стала, узяў нейкую кніжку.
- «Палітычная эканомія».
Адкінуў з агідай. Абрыдла, абрыдла ўсё!..
Што ж рабіць? Нават думаць - і то няможна. Усё блытаецца.
Папрабаваў уявіць сабе Ніну, яе твар, яе постаць - не можа... Замест твару - пляма адна расплыўчастая, постаць карожыцца ў нейкіх страшэнных, агідных формах... Поплеч Матрос - тож адна пляма...
Выразней за ўсіх Заруба прадстаўляецца, хоць і не бачыў ніколі... Высокі, зграбны, прыгожы... На твары - адвага, рызыка. А вочы гараць каханнем... да тае, да Ніны... да яго Ніны.
І ў сэрцы Гуторскага родзіцца зайздрасць. Зайздрасць і злараднасць. Ён святкуе пабеду... Ці тое, не ён, а той, хто заўладаў ім зусім, абязволіў яго... Святкуе пачуццё...