— Паця, цябе што, вучыць трэба? — душа пісьменніцкая аж па край напоўнілася безразважнай весялосцю. — Глядзі і вучыся! — Аскольд абхапіў гаспадыню за шырокія клубы, апусціў на падлогу.
Гаспадыня адхінулася, уперлася локцем у ягоную грудзіну:
— Вы што, ашалелі?! Я зараз паклічу суседку!
— Вы аматарка групавухі? — зноўку пажартаваў Аскольд і прагнай пяцярнёй слізгануў па дрыготкім, як квашаніна, азадку.
Імгненне гаспадыня яшчэ супраціўлялася, ухілялася ад пацалункаў, а потым зморана апусціла рукі, і яны кулём паляцелі на канапу. Следам за імі на канапу скочыў Патрыцый. Аскольд скінуў яго нецярплівай нагой і, выцягваючы з-пад станіка важкія грудзі, пачуў гарачы шэпт:
— Пойдзем пад душ.
Праз тры гадзіны, з катом пад пахай, празаік пераступіў парог сваёй кватэры і зірнуў у люстра, што вісела ў вітальні. Чырванаватая, пазначаная адбіткамі трох зубоў, пляміна на шыі шчымела і вярэдзіла душу. Жонка магла пацікавіцца, хто яго пакусаў. Аскольд памацаў пляму, рассунуў шырокія плечы і з пачуццём глыбокага задавальнення адрыгнуў украінскім баршчом, якім яго дасхочу накармілі. Нечакана вочы пісьменніцкія пасуравелі, зірнулі ў люстраную далячынь, і Аскольд — сцярожка, на дыбачках, — пайшоў да камп’ютара. Прысеў на край услона, ускудлаціў вільготную чупрыну, з нечуваным дагэтуль натхненнем закалаціў пальцамі па «клаве».
— Ты папраўдзе чакаеш Аблонскага? Гэтага прышчавага ананіста?
Андрэй схапіў Наташу за клубы, кінуў на канапу.
У гэтым месцы празаік захоплена пацёр далоні.
— Вы што, звар’яцелі?! — пралепятала дзяўчына, — я зараз паклічу маму!
— З мамай я разбяруся пазней, — з гэтымі словамі Андрэй задзёр Наташы спадніцу, ірвануў долу карункавыя майткі, ускінуў на плечы дзявочыя ногі, якія пахлі горнай лавандай…
Аскольд працаваў як апантаны, да самай ночы, і перапыніўся толькі на хвіліну, калі Патрыцый, з лагодным варкатаннем, пацёрся аб лытку. Іншым разам ён бы адкінуў ката, каб не замінаў творчаму натхненню, але тут рушыў на кухню, выцягнуў з лядоўні пакарабачаную путасіну.
— Еш, заслужыў, — прамовіў пісьменнік і пабег дапісваць аповед.
Восень у Вільні
I
Я прачынаюся ў апраметнай цемры і наструньваю слых. Пад вокнамі, скаланаючы паветра пошчакам конскіх капытоў, едзе брычка, а праз хвіліну па бруку цяжка грукоча хурманка. Неўзабаве хурманка спыняецца і хтосьці сіпата гукае:
— Н-но, кур-рва!
Міма нас каторы дзень запар возяць параненых жаўнераў.
У пакоі холадна. На дыбачках, пацепваючыся ўсім целам, падбягаю да акна, адсоўваю старую коўдру, якую бацька называе мудрагелістым словам «святломаскіроўка».
Знадворку цэдзіцца кволая яснасць і я, пазіраючы на постаць паліцыянта, не магу ўгледзець, хто гэта: сівагаловы Скачыляс ці малады і кірпаносы Тадэк — сын цёткі Юстыны.
У цёплым яшчэ чыгунку тры вараныя «ў мундурах» бульбіны. Абіраю адну, самую буйную, торкаю ў сальніцу, з неахвотаю жую і зноў падаюся да акна.
Па вуліцы паўзе чарговая хурманка з параненымі. У аднаго з жаўнераў спадае долу шапка, і паліцыянт — цяпер бачу, што гэта Скачыляс, — хапае яе і валюхаста бяжыць за калёсамі. Скачыляс гэты прыходзіў за бацькам. Уваліўся ад ранку, мы яшчэ спалі, і загадаў бацьку збірацца. Маці потым у пастарунак хадзіла, пыталася: за што забралі? Сказалі, што часовая мера. Ізаляцыя падрыўных элементаў. І што як скончацца ваенныя дзеянні, бацьку выпусцяць на волю. Але калі яны скончацца?.. Немец, па чутках, ужо атачыў Варшаву.
З апоны шэрых хмар вырываецца самалёт. Ціснуся да шыбы, намагаючыся ўгледзець чырвоныя ды белыя квадраты на крылах. А можа, на крылах чорныя крыжы і на горад паляцяць бомбы? Быў бы бацька, той адразу вызначыў бы, чый гэта лятак. Пачуўшы гуд над галавою, прыстаўляе да броваў далонь, зыркае ўгору і адразу выдае: «Р-11 паляцеў».
Расклейшчык газет, хударлявы дзядзька ў лапсардаку, падышоў да рэкламнай тумбы, мажа яе квачом, лепіць з дапамогай Скачыляса вялізны плакат. Цікава паглядзець, што там намалявана. Спехам даядаю апошнюю бульбіну, апранаюся і выбягаю на вуліцу.
Сырое, працятае бальнічным пахам паветра непрыемна казыча ў носе. Грымотна чхаю, і Скачыляс жартам ківае пальцам. На тумбе, паўзверх «Кур’ера Віленьскага» і «Слова», налеплены каляровы плакат. На ім у поўным бязладдзі грувасцяцца гарматы, танкі ды летакі, а ў правым куце, з тварам у гармонік ад свежага клею, атабарыўся маршалак Рыдз-Сміглы. «У вы-пад-ку вайны кож-ны мужчы-на, нягледзячы на век, і кож-ная кабе-та стануць жаўнерамі», — па складах чытаю надпіс на плакаце. Жаролы гарматаў і танкаў скіраваныя на аперэтачную спявачку Ніну Кульчыцкую. Спявачка паглядае з афішы на ўсю тую зброю, хаваючы гарэзлівую ўсмешку ў кутках густа нафарбаваных вуснаў.