— Ну, вы што, пан войт? Мы ўсе як адзін з вамі. Калі хто да нас з дабром, мы яму ў сто разоў. Такі мы, праваслаўны народ. Вось, прыкладам, трактар мой даўно на металаломе, а я не забыў. А сваёй дарогай, навычваралі з гэтай дэмакратыяй, ой, навычваралі. Дзе ні глянь, адно выбары і выбары. Раней усё было простае. Улада казала, што рабіць, і людзі рабілі. I кожнаму занятак быў. А цяпер усе палітыкуюць і ў начальнікі ішлі б. Або лахудры прэзідэнтура мроіцца, або і на войтава крэсла пнецца.
— Нічога не зменіш, Сальцісон. Час такі прыйшоў. Ды ладна, яшчэ адзін тэрмін — і да пенсіі дажывем, — вочы войта прыгасіла імгла смутку і стомленасці.
Пасля, збіраючыся ў малыя групкі, уваходзілі ў Еўропу, пакідалі яе, падпісвалі пакты з усходам і захадам, не забываючы і пра Амерыку, якая замест таго, каб узяцца за работу і прыбраць сламсы з уласнага панадворка, імкнецца авалодаць усім светам і пры кожнай нагодзе дапячы Расіі.
— Ты пабачыш, усё ўчарашняе малако пойдзе ў каналізацыю. Поўныя чатырыста літраў, — жонка тузанула Сальцісона ў локаць якраз у той момант, калі ён дакладаў Сашку Карчуку бязглуздасць амерыканскіх генералаў, што мантачаць час і грошы на руйнаванне бомбамі пяску наўкол горада Багдад.
— А Афрыка галадае і ад прагі памірае, — Сальцісон завяршаў даклад, калі знянацку прыйшоў гэты здрадлівы штуршок. З напоўненага пад завязку кілішка абарвалася кропля самагонкі і ўпала на гмінны дыван — жоўты і сухі, як пустыня Аль-Джазіра. Уліў у сябе астаткі з кілішка, падэшваю пантофля затаптаў дыван дакладна там, дзе перламутрам рассыпаліся кроплі самагонкі. Затоптваў іх дакладна, як затоптваецца месца злачынства, як замываюцца плямы на гонары. Далікатна, але станоўча падхапіў жонку пад руку і адвёў тры крокі ўбок.
— Мы не можам сысці першымі. Што войт аб нас падумае? Дурное малако важней нам за войта? Разумеет? Гаўно ты разумеет, баба дурная. Абы каго сюды не запрашаюць. Ты хочаш быць, як Чуміха? А можа з Насцяй Васільковай больш табе зручна складаць кампанію, а? Можа надаеў табе вялікі свет?
— Але ж чатырыста літраў, — ціха, праз слёзы хліпнула жонка. Нібыта на злосць, нібыта заўпарцілася даказаць усяму свету, што нічога-нічога не разумее, ні рэчаіснасці, ні прынцыпаў, па якіх вызначаецца чалавеку месца ў мясцовай іерархіі.
I тады пацягнуў жонку за дзверы. Разглянуўся па калідоры і адкрытай далоняй ляснуў па галаве, аж андуляцыя, кладзеная працавіта ўсю раніцу на бігудзі, разышлася на чатыры вятры.
Чарговага дня апоўдні, на радасць усім вакольным сабакам і чорным варонам, што кружылі над лугамі, шасцёра найлепшых у гміне вытворцаў малака злівалі ў меліяратыўную канаву белую кіславатую вадкасць. Сальцісон пад’ехаў апошнім. Выключыў матор, злез з трактара, падышоў да цыстэрны і шарпнуў кран. Цыстэрна хлюснула белаю густаватасцю, і Сальцісон выгукнуў з захапленнем:
— Ну як, хлопцы? Свой чалавек, наш войт. I сам вып’е, і другім не шкадуе. I каго трэба ўшанаваць, ушануе. Трыццаць гадоў пры ўладзе, а не сапсавала яго ўлада.
— Што праўда, тое праўда, — адказаў хор з шасці галасоў.
А цяпер усяму можа прыйсці канец. Знікне вядомы, зразумелы парадак, з’явіцца новы. А будзе ў гэтым но-вым свеце месца Сальцісону? Не акажацца апошнім гэты не першы дыплом? Хто ведае, можа, новая, невядомая сіла зрыне яго з арбіты, выштурхне на пабочыну, накіруе ўслед за Чумой, за Чокунам? Сальцісон заплюшчыў вочы і ўбачыў сябе ў пары з беспрацоўным Васільком, як гоняцца навыперадкі за акуркам, кінутым ананімнай ру-кой на тратуар. Заціснуў зрэнкі яшчэ мацней і апынуўся пад сцяной дома культуры. З-за беларускай мяжы, акірэчыўшы хрыбет сонца, высоўваўся панядзелак. Першыя промні ўпалі на сцяну і на прышпілены да яе пратакол выбарчай камісіі. У ранішнім сонцы таптаўся белы, як тая папера, сакратар гміны. Адыходзіў, вяртаўся, углядаўся з недаверам у напісанае і рваў з галавы валасы.
— Адным голасам прайгралі. Адным адзіным голасам!
— упаў на траву, падняўся, сеў на кукішках. Працягнуў рукі да нябёсаў і завыў: — Сальцісон, сабачы сыну! А дзе ж голас бабкі Марусі?
Гэты абразок, намаляваны мёртвай будучыняй, і падарваў Сальцісона на ногі. Разглянуўся, страпянуўся і рушыў.
— Бабка, давайце зробім так. Спярша занясем вас у дом культуры, споўнім грамадзянскі абавязак. Затым злётаем у царкву, і споўніце свой абавязак хрысціянскі. А свечак паставіце колькі захочаце і за каго захочаце.
— Э, там. Спіць ужо, напэўна, бацюшка Тарас. Або папівае з матушкай гарбатку на плябаніі. Царква зачыненая, — у голасе бабкі Марусі прагучаў абгрунтаваны жыццёвым вопытам сумнеў.
— Калі спіць, разбудзім. І царкву адчынім. Святыня для людзей быць павінна кругласутачна. І голас дэпутата таксама не апошні ў вёсцы. Ці не так? — разгарнуўшы крылы абражанай амбіцыі, Сальцісон ляцеў па-над верхавінамі найвышэйшых гор, а ў такія хвіліны чалавек забываецца на цэлы свет і таксама на тое, што ў нашыя часы слова божага слугі бывае найважнейшым словам, закрываючым або адкрываючым дарогу да ўсіх почасцяў і гонараў.