Людзі тапталіся па непатрэбных агітках і партрэтах, і калі б дзядзька Ваня добра выструніў вуха, пачуў бы іх размовы: “У рэвалюцыйным музеі знойдзе прыстань пачатковая школа, хай маладое пакаленне вучыць там но-вую гісторыю”.
За першай хваляй ішла другая. Гэты натоўп абкладаў старыя дамы новымі тынкамі, размалёўваў вітрыны экзатычнымі кветкамі і словамі, на свежапафарбаваныя сцены вешаў новыя шыльды. У лазні пасяліў тэлекамунікацыйную фірму, у Дом партыі закінуў філіял політэхнічнага інстытута, а ў кінатэатры, спыняючы ў палове апошні сеанс, загружаліся халадзільнікі, тэлевізары, пральныя машыны.
Над Мястэчкам стаяў пах свежай вапны, перамешаны з водарам фарбы, і быў ён мацнейшы за духмянасць соснаў і ялін.
Між натоўпам цішком прабягалі мясцовыя сталяры, адчайна шукаючы дарогу дадому. Але не маглі яе знайсці, бо ўсе вуліцы змянілі свае імёны, а час паскараў крок і даводзіў людзей да пазіцыі маленькага жучка, што, згубіўшы арыентацыю ў бліжэйшым наваколлі, хаатычна круціцца наўкол сваёй бліскуча-панцырнай восі. I сталяры бралі напрамак на адзіны, пакуль нязменны арыентацыйны пункт у Мястэчку. На фабрычны комін. Як апошнія струменьчыкі адыходзячай зімы, сплывалі да фабрычнай брамы і там спыняліся. Брама сустракала іх непранікальнай, непахіснай сцяной, і вартавалі яе незнаёмыя вахцёры. I зноў сталяры адступалі назад, і беглі да Дома партыі, на ляту, у думках, складаючы кіпячыя літаніі скаргаў і пратэстаў, але там не было ўжо каму іх слухаць.
Вечарам, калі мы з маці ішлі на вакзал, усё супакоілася, і Мястэчка рыхтавалася спаць. Згасалі вокны і зачыняліся дзверы ў сённяшні дзень і ва ўсе ранейшыя дні, месяцы, гады — у той час, за які не нарадзіўся тут ні адзін геній, але не прыйшоў на свет таксама ні адзін дарэшты злы чалавек, за каго трэба было б саромецца доўга, цэлым чарговым жыццём.
На панадворку бабкі Сонькі час забіваў у зямлю камяні новых фундаментаў, выціраў сляды, прыкрываў усё травой і, стомлены працай, спыняўся на хвіліну.
* * *
У далёкай будучыні, калі гэтай маленькай краінай зацікавяцца археолагі і раскапаюць старыя фундаменты, разграбуць зарослыя травой сцежкі, зазірнуць у студню з недапітай вадой, яны занясуць у свае вучоныя кніжкі фантастычныя гісторыі: пра эпідэмію чумы, што раптоўна змяла ў нябыт жыццё, пра магічную моц планет, якія, склаўшыся ў непаўторную канфігурацыю, перавялі людзей з аднаго месца ў другое, пра лакальную вайну, без пераможцаў і пераможаных. Бо ўсе загінулі.
Гравітацыя
Чалавек, — такі яго склад — заўжды хоча быць у жыцці кім другім. Фабрыкант адвакатам, адвакат афіцэрам, афіцэр няшчасна закаханым паэтам. А няшчасна закаханы паэт, калі ўжо дашчэнтна размажа на паперы свой плач і роспач, хацеў бы стаць самым буйным фабрыкантам у краіне, ды гэтай пані, што адмовілася ад ягоных пачуццяў даказаць, які катастрафічны зрабіла яна промах. Вось, скажам, пасылаючы ў вакацыі на яе хатні адрас фотаздымак з самай экзатычнай краіны свету.
І з фатаграфіі ягоныя вочы няхай глядзяць у вочы гэ-тай пані. Дакладна так, як у далеч акіяна ўзіраюцца рассыпаныя на берагах Велікоднай выспы каменныя валу-ны — позіркам надчасовым і абыякавым, характэрным чалавеку, у каго заўсёды ў задняй кішэні нагавіц валяецца залішні мільён долараў. І яшчэ няхай гэты позірк забіваецца ў яе сэрца калючымі голкамі, і ад бясконцых параўнанняў і перападлікаў няхай кожную яе ноч пераўтварае ў нямы, бясконцы папрок. У адрас — здавалася — блізкай, а папраўдзе абсалютна чужой спіне, што разлажылася побач ды храпе стомай штодзённага змагання за хлеб і кусок сала да хлеба.
Мне хочацца на Велікодныя выспы. Глянуць адтуль, з самай далёкай перспектывы на маленькія домікі, на кумпясты купал сабора, на спічастую вежу касцёла, што дзесяцігоддзямі калупаюцца ў адных і тых жа воблаках. І на смешныя постаці маіх суседзяў, хто ў мурашэчай руплівасці збівае абцасы аб учарашнія сляды.
Штодзённа заходжу на вакзал, прысаджваюся на лавачку. Маўклівая грамада высыпаецца на тратуар, разбіваецца на паасобныя сцежкі. Па прывычцы пералічваю добра вядомыя фігуры.
А часам гуляю сам з сабою і называю колькасць пасажыраў раней, пакуль раскрыюцца дзверы аўтобуса. Наогул не памыляюся.
Аўтобусы адпачываюць пяць хвілін, дзесяць. Засунуўшы на вочы брыль кепкі, кіроўцы адыходзяць у кароценькую, даступную толькі катам бяспечную адсутнасць у натоўпе. А потым рэзка азываецца матор, выбягаюць на бела-сінюю спіну механічныя дрыжыкі, скаўзаюцца на колы і нахабнымі кулакамі выштурхоўваюць іх у чарговы шлях. Адпраўляю зрокам сіні хрыбет. Бачу яшчэ, як аўтобус, дасягнуўшы краю вулачкі, прыпыняецца, павяртае направа, хістаючыся перасякае чыгуначныя рэйкі, крыліць рондам побач кас.цёла і знікае за зялёнай шырмай, між дрэў. Тады хацелася б кінуцца наўздагон, на ляту раскрыць дзверы, нырнуць у цёплае нутро, заваліцца на самы задні фатэль. I маленькім домікам, і вуліцы, заклятай у ліпавыя шарэнгі, і ўсяму мястэчку памахаць рукой на развітанне.