З словам “уяўляеце” на Сярожавых вуснах выцвітае кветка — каляровая, экзатычная, разгартае пялёсткі — на шчокі, на вочы. І Сярожа ўсміхаецца. Так усміхаюцца людзі ў водгук аднаразоваму, неспадзяванаму шчасцю
— вось, скажам, калі насуперак агульным меркаванням пашанцуе ім набраць поўны кошык грыбоў.
— Ну і дзіва — бачыў, — Федзік бесцырымонна згартае ўсмешку з вуснаў і вачэй Сярожы. — Кожны адзін бачыў. А мне во, ён сам гэту руку сціскаў. Гэ-ту-ю, — раскірэчаныя пальцы па чарзе пад’язджаюць пад нашыя насы. — I што? I хрэн. Сціснуў і далей пайшоў. А я дзе стаяў, там і астаўся.
У апошні час Федзік скептычна глядзіць на свет. Развалілася фабрыка, злуе жонка, і яе злосць накапляецца, кандэнсуецца ў чорную хмару. Была б тая хмара сапраўдная, атмасферная, пайшоў бы дождж, паказаўся б які грыб у лесе....
— А як быў фестываль, я бачыў прем’ер-міністра, — кажа Толік.
Толік не першы раз вышпарваецца наперад абы якім словам. Залішне. Бачылі ўсе. Калі не аблічча, не фігуру, тады прынамсі ўрадавы верталёт бачылі. Разганяючы на ўсе бакі галубоў, кружыў ён над купаламі царквы.
Моўчкі глядзім на Толіка, Жэнік напышліва надзімае губы, перажоўвае нейкія словы. Мабыць, скажа зараз пра свайго сына — студэнт ён, у Варшаве, і нават на адным курсе з дзяўчынай, якую штотыдзень можна глядзець на тэлебачані, у тэлесерыяле.
Але Жэніку не хочацца якраз пра сына. Гаварыў жа, не адзін раз.
— А гэты прэм’ер-міністр такі невялічкі ростам чалавечак. Малы і адначасова вялікі, — здзіўляецца Жэнік.
— Бо чалавека павышае крэсла або добрае аўто, — адзываецца Сцёпка. — Пасадзі мяне на які мерседэс, адразу буду о-го-го. О, сяджу тут пазаўчора, пад’язджае машына. Доўгая, бы аўтобус, а матор працуе ціха, нават не чуеш. Адкрываюцца дзверы, і высаджваецца якісьці немяшка. “Бэлавэза. Бэлавэза”, — шваргоча. Хіба ж аб дарозе пытае? Тады і кажу — калясі метраў сто наўпрост, павяртай у Варшаўскую, затым у Пілсудскага, а далей людзі скажуць. Язык да Кіева давядзе. Зразумеў, не зразумеў — сам не ведаю. Падумаць — звычайны чалавек, гэты немец — не абрыты, зусім як я. Ды дзе ён звычайны, на такой машыне!
Часам размаўляем, а другім разам сядзіцца моўчкі.
А часам хацелася б пагутарыць, а няма якраз з кім. Можна ў такіх выпадках перакінуцца словам з Брунерам. Брунер — спалучэнне пудзеля з таксай, на ягонай кудлатай, доўгай спіне чатырнаццаць гадоў і неабмежаваная пашана да кліента. Шмат за сваё сабачае жыццё бачыў, дык і другіх умее слухаць.
— Апорт, Брунер! — Клёс ззувае тапачку, швыргае яе на крокаў дзесяць. Кудлатая служальчасць нырае ў траву, разгартае яе носам, вяртаецца з тапачкай назад.
А мы глядзім і пляшчам у далоні.
У слове “апорт” завяршаюцца ўсе нашы помсты: за разбураную Варшаву, і за той мячык, што Герд Мюлер забіў у нашы вароты ў семдзесят чацвёртым, і за ўсе бліскучыя машыны, што паўзуць у пушчу, разгартаючы нас у адкос магутнымі буферамі. I яшчэ за зоркі, што ў дзіцячыя гады прыселі на пагонах і ніколі не ўзышлі на небасхіл даросласці.
А між намі ёсць і Клёсы, і Штырліцы, і Чапаевы, і адзін з чатырох танкістаў — самы мужны, Густлік. Ёсць адзін Пушкін і адзін безыменны Прафесар. I кожная мянушка прыжылася не дарма і не выпадкова. Пушкін складаў у маладосці вершы, Прафесар закончыў вечаровы агульнаадукацыйны ліцэй, а вось, скажам, Федзік — часам па прывычцы клічам яго Гагарыным — у школьныя гады быццам якая касмічная ракета быў Федзік. Сто метраў, і дзвесце, і чатырыста хучэй за ўсіх збегаў — у мястэчку і ваяводстве. Яшчэ і цяпер на самай важнай сцяне Федзікавай кватэры, побач з іконамі стаяць зжоўклыя дыпломы і медалі — кружкі тэктуры загорнутыя ў бліскучую, залатую паперу з-пад шакаладу.
— Добры Брунер, разумны. Малайчына, — рука Клёса ласкава паглыбляецца ў пакамечаную поўсць, пяшчотна торгае вушы, а затым ганарыста, панскім жэстам тыркае ў разяўленую зяпу ладны кусок кілбасы, што залішнім чаканнем кліента прыімшэла, адышла ад спажывецкіх стандартаў.
І кудлатая зяпа ўсміхаецца: “Добры пан” — калі б хто ведаў, як чытаць сабачыя вочы, напэўна, такія словы прачытаў бы ў карых зрэнках Брунера.
Цягнік
Колы цягніка каўзануліся на сталёвай спіне рэек, жалеза, напароўшыся на жалеза, азвалася пранізлівым віскам — і ўсё спынілася так раптоўна, што Марусь, які хвіліну раней прыняў вертыкальную пазіцыю, шлёпнуў у драўляную лавачку. А ўзняла Маруся на ногі справа канкрэтная: пухір. Хвілінаў трыццаць, як прыйшоў адтуль першы сігнал, і тады Марусь падумаў: „Стрываю да чарговага паўстанка, здзейсніцца мроя”.
Людзі часам даюць самі сабе такія прапановы, правяраюць сябе, выстаўляюць на ўсялякія спакусы, тады асабліва, калі іх лёс у чужых руках. І складаючы сваю будучыню ў тыя рукі, невядомыя, ды непрадбачлівыя, ча-лавек стараецца прынамсі. ірацыянальнай, тэлепатычнай сілай накіраваць падзеі ў карысны сабе бок. А калі збываецца мроя, можна з горда ўзнятай галавой, з грудзьмі, бы парусы напятымі, зайсці ў чарговы дзень: “Глядзіце во, не дармаед я, не шчасліўчык лёсу, што выпадковым дарункам, на чужой спіне вылузаўся з бездані. Сваімі кіпцюрамі адваяваў усё”.