— Дзякуй. Але — самі разумееце, калі лётаю — не п’ю. Нават піва. А зрэшты, — паглядзеў у неба. — Позна ўжо. I на вецер паказвае. Дзьмухне — не паляціш. Упоцемкі таксама ж...
Мы маўчалі. Бываюць людзі, якіх сустракаеш штодзённа і нагаварыцца з імі не паспееш. Бываюць і другія, стрэнеш такога раз у гадоў дзесяць — і адно, што табе прыходзіць на думку, — гэта маўчанне.
— Ну, хлопцы, мне пара. Справы чакаюць, — як і раней узяў ён шпаркі разбег, адштурхнуўся, праз хвіліну бачылі мы на фоне чыстага неба яркі зялёны пункт, а потым зелень Колікавага пінжака злілася з маёвым блакітам і знікла.
— Паляцеў, — Гжэсь сказаў тое, што і так усім было вядома.
— I х..й з ім, — груба падсумаваў Сенік.
— Вось табе і лётчык. Ветру баіцца, цемры баіцца, піва баіцца, — Пеця ўліваў у сябе апошнюю бутэльку. Па-над гладкай кругласцю цёмна-карычневага шкла паглядаў у пустое неба. А можа, так толькі, для зручнасці, дзеля спраўнейшага апаражнення сагрэтай на сонцы пляшкі, адкінуў назад галаву ды зусім і не сачыў за лётчыкам у зялёным пінжаку?
— I не пагаварылі. Цікава вось, што там у Коліка. Жонка, дзеці, — пашкадаваў Гжэсь.
— Якая там жонка! Патрэбны каму такі чудак?
— I праўда. Чудак. Заўжды разявам быў.
— I, пэўна, камуняк... Бачылі? Над царквою ляцеў і не перахрысціўся.
— Дурных не возяць, дурныя самі лётаюць, — Пеця адкінуў у траву парожнюю бутэльку. Мядзяны заходні прамень пакаўзнуўся на шкле і, спалоханы, пабег між ляшчын, між соснаў, у морак.
Крыжык
Бываюць дні, калі чалавека дастае жыццё. Абыходзіць з левага боку, перакрывае сцежку з правага. Штурхае каленам у задніцу. І толькі адзін праход пакідае свабодным — наперад, у прорву. І тады хочацца чалавеку намаляваць вечнасць. Узяць лісток звычайнай паперы, сціснуць у пальцах аловак і намаляваць яе, незразумелую і бязмежную.
І калі ўзнікне ў вас такое жаданне, і задумаеце даць сваёй вечнасці жаночы твар, не шукайце стройныя мадэлі. Яны падманваюць час джогінгамі, аэробікамі, каштоўнымі ліфтынгамі. Махніце рукой на цыцатых прыгажуняў, што ў імкненні да дасканаласці ў свае грудзі, у гэтую самапявучую паэму прыроды, у гэтую чыстую бочку мёду, без залішніх сумневаў гатовыя дадаць ложку сіліконавага дзёгцю. Толькі натуральная прыгажосць бывае вечнай. І таму дайце сваёй вечнасці твар бабкі Марусі. Есць у гэтым твары ўсё, што трэба. Паўзмрочныя маршчыны ад ста апошніх войнаў і светлыя промні ста перамір’яў, і бестурботныя радасці ўсіх летніх ранкаў, і разумныя смуткі восеньскіх адвячоркаў. Есць у твары бабкі Марусі ўсе словы, з першага да апошняга. Гэтыя словы, у якіх паэты і празаікі перабіраюць, як у грушках-гнілушках, складаючы новыя вершы і аповеды. Пра ўзрост бабкі Марусі не пытайце. Старэйшым жыхарам вёскі застаецца ён неразгаданай таямніцай, а бугхалтарам, адукаваным у матэматычных справах, атаясамліваецца з лічбай блізкай бязконцасці.
У гэтым годзе дванаццаты дзень лістапада настаў у нядзелю. Прыгожая была нядзеля, выведзеная на лістападаўскі свет такім жа жартам натуры, які час ад часу непрыгожым бацькам дорыць дзяцей — херувімаў. Сонца вандравала па-над зямлёй, як добры гаспадар, да прыходу зімы зазірала ў чорную бездань комінаў, ласкава дакраналася да дахаў драўляных дамкоў. I яшчэ на ўсялякі выпадак знітоўвала залатымі промнямі залатыя купалы царквы. Кругленькія, як і яно, сонца, купалы, што вызначаюць цэнтр мясцовага сусвету. А тутэйшы сусвет стаяў у межах немалой вёскі, сасланай прысудам гісторыі ў своеасаблівае месца. Калі б паглядзець на ўсход, ад беларускай мяжы адмяжоўвала вёску паласа карлікавых соснаў. Сосны вырасталі сцяной, і гэтыя два бар'еры, натуральны і ўзведзены чалавечымі рукамі, дапаўнялі адзін аднаго. Можна б падумаць: вось тут і заканчваецца свет.
Натура заўсёды вызначала чалавеку межы і ставіла бар'еры. Разгортвала шырокія акіяны і ўзводзіла высокія горы. I нават неба падняла вышэй ад зор, каб маглі мы дайсці да яго не раней, чым апошнім позіркам.
Але ў гэтым месцы натура пашчыравала лішне. Хто мог адсюль збегчы, даўно ўжо збег.
Тым часам з захаду ішла Еўропа. Падыходзіла марудна, нага за нагой.
З усходу вёска пачыналася адной вуліцай. Сціснутая абапал аднапавярховымі дамкамі, цягнулася кіламетр на захад, за некалькі дзесяткаў крокаў да сядзібы мясцовай улады раздзялялася на два асфальтавыя струменьчыкі. Адзін браў напрамак на поўдзень, другі на поўнач. На беразе паўднёвага струменьчыка прысеў на кукішках бар “Капрыё”. Раней месцілася тут дзяржаўная крама, звычайны кубік. абшастаны далонямі часу і рукавамі натоўпу, збітага ў штодзённай чарзе. Але новы ўласнік памяняў усё. Прыладзіў стромы казырок, а побач з франтовай сцяной, на ўсёй яе даўжыні з’явілася веранда. I цяпер складалася ўражанне, нібыта дамок польскага горскага газды ўскараскаўся на маленькую іспанскую гацыенду, і на век вечны застылі яны, знерухомелі ў міжнародным капуляцыйным акце. Але насамрэч за сценамі, размалёванымі ў карычнева-жоўтую шахаўніцу, хаваўся бар. Залай, дзе раней прапанаваліся на продаж бляшаныя вёдры, цвікі і сталёвыя зубы баронаў, авалодаў прылавак з двума піўнымі кранамі.