І тут я раптам здрыгануўся, пачуўшы прарэзлівы рогат жанчыны, якая сядзела побач са мною. У той самы момант лямпа замігцела: па скразняку я здагадаўся, што за маёю спінаю нехта прачыніў дзверы.
- Зноў ты прыйшоў? - кпліва і злосна крыкнула яна па-нямецку. - Зноў валочышся вакол дома, ты, жмінда? Ну, дык заходзь ужо, я табе нічога не зраблю.
Я крута павярнуўся, спачатку да яе, бо яна так прарэзліва крыкнула гэтыя прывітальныя словы, як быццам агонь вырваўся з яе нутра, а потым да дзвярэй. І яшчэ не паспелі яны зачыніцца, як я пазнаў дрыготкую постаць, пазнаў пакорлівы позірк таго самага чалавека, які стаяў перад уваходам, быццам прыклеены да дзвярэй. Ён нясмела, як жабрак, трымаў капялюш у руцэ і дрыжаў ад рэзкіх слоў, ад смеху, які трос грузную фігуру жанчыны і на які гаспадыня за стойкаю адгукнулася паспешлівым шэптам.
- Туды садзіся, да Франсуазы, - прыкрыкнула яна на небараку, калі ён нясмела, з апаскаю ступіў крок наперад. - Ты ж бачыш, што ў мяне госць.
Яна крыкнула гэта па-нямецку. Гаспадыня і дзяўчына гучна засмяяліся, хоць зразумець нічога не маглі, але наведнік ім, відаць, быў знаёмы.
- Дай яму шампанскага, Франсуаза. Бутэльку таго, даражэйшага! - са смехам крыкнула яна і зноў здзекліва звярнулася да яго: - Калі табе яно залішне дарагое, заставайся на вуліцы, скнара няшчасны. Ты хацеў бы, нябось, бясплатна глядзець на мяне, я ведаю, табе ўсё хочацца мець бясплатна.
Доўгая фігура наведніка скурчылася ад гэтага злога смеху, спіна сагнулася, твар адвярнуўся, быццам хацеў схавацца, і рука, якая ўзялася за бутэльку, так моцна задрыжала, што віно разлілося, калі ён паспрабаваў наліць яго ў бакал. Ён усё хацеў падняць вочы на твар жанчыны, але ніяк не мог адарваць іх ад падлогі, і яны блукалі бязмэтна па кафляных плітках. Цяпер толькі, пры святле лямпы, я разгледзеў гэты змардаваны, бледны і пакалечаны твар, вільготныя, рэдкія валасы на касцістым чэрапе, друзлыя і быццам надламаныя суставы - убоства, пазбаўленне сілы, але не злосці. Скрыўлена, скранута было ў ім усё і прыгнечана, і ў вачах, якія ён раптам на момант падняў і адразу ж спалохана адвёў убок, загарэўся злы агеньчык.
- Не звяртайце на яго ўвагі! - крыкнула мне жанчына па-французску і моцна рванула мяне за локаць, быццам хацела павярнуць да сябе. - У мяне з ім асабісты рахунак, з даўніх часоў, не з сённяшняга дня. - І зноў крыкнула яму, выскаліўшы зубы, быццам хацела ўкусіць. - Можаш падслухоўваць, стары скупянда! Хочаш ведаць, пра што я тут гавару? Я сказала, што хутчэй у мора кінуся, чым да цябе пайду.
Зноў засмяяліся гаспадыня і другая дзяўчына, усмешка была нейкая бязглуздая. Відаць, гэта была звычайная забава, штодзённы жарт. Але мне зрабілася не па сабе, калі я ўбачыў, як другая дзяўчына раптам пасунулася да яго і з удаванаю ласкавасцю стала прыставаць з заляцаннямі, ад якіх ён спалохана ўздрыгваў, не асмельваючыся адхіліць іх; страх авалодваў мною кожны раз, калі яго блукаючы позірк уніжана-збянтэжана і ўгодліва спыняўся на мне. І жах выклікала ў мяне жанчына, якая сядзела побач са мною; яна раптам прачнулася ад спячкі і іскрылася такою злосцю, што ў яе дрыжалі рукі. Я кінуў грошы на стол і хацеў пайсці, але яна не ўзяла іх.
- Калі ён перашкаджае табе, я праганю яго, сабаку. Ён павінен слухацца. Выпі яшчэ куфаль са мною. Ідзі сюды.
Яна прыціснулася да мяне ў нейкім раптоўным парыве пяшчотнасці, але я адразу зразумеў, што ён штучны, толькі каб памучыць другога. Яна ўвесь час касавурылася на яго, і мне агідна было бачыць, як ён уздрыгваў пры кожным яе руху, нібы ад дотыку гарачага жалеза да яго скуры. Не звяртаючы на яе ўвагі, я сачыў толькі за ім і са страхам заўважаў, як у ім цяпер расло нешта накшталт лютасці, гневу, жадання і зайздрасці і як ён адразу ўвесь курчыўся, варта было ёй павярнуць да яго галаву. Яна ўсё мацней прыціскалася да мяне, я адчуваў, як яна дрыжыць, цешыцца з бязлітаснай гульні, і мне зрабілася не па сабе ад яе нафарбаванага твару, ад якога несла таннаю пудраю, ад паху яе друзлага цела. Каб не даць ёй наблізіцца да майго твару, я дастаў цыгару, і не паспеў я пашукаць вачамі на стале запалкі, як яна ўладарна крыкнула яму: