Паліцаі адышлі, закурылі, пра нешта загаварылі. Прыгавораныя да смяротнай кары маўчалі. Яны ледзьве стаялі, хісталіся, трывалі з апошніх сілаў. Збітыя да смерці, і таму адзінае жаданне было, каб хутчэй скончыліся іхнія пакуты. Адзін з паліцаяў злітаваўся, падышоў і даў прыкураную цыгарэціну таму, хто прасіў перад гэтым. Дзяцюк зацягнуўся, заплюшчыў вочы, потым падставіў твар ветру, усміхаўся, і пачаў глядзець у засмужанае ранішняй волгласцю неба.
Паліцаі моўчкі выстраіліся ў адзін рад. Віталь стаў супроць Рыгора.
На плячо зноў сеў белы голуб. Адзін за адным пачуліся стрэлы...
“Рыгорава” куля са свістам апякла вуха – пранізала яго. Каробка паваліўся разам з усімі, роспачна пытаючыся: “Няўжо, Божа, спраўдзілася? Ці ты памог, ці стралок храновы з Віталя – а мо што іншае?..”
– Мо яшчэ па адной кулі? – падышлі да ямы паліцаі.
– Навошта псаваць на мерцвякоў? – не згадзіўся з імі Віталь. – І так мала выдаюць...
“Божа, няўжо пранесла?!”
Калі стала ціха, Рыгор расплюшчыў вочы. Ля галавы ляжаў з распластанымі крыламі забіты голуб – з раззяўленай дзюбы выцякала кроў.
Ляжаў да вечара. Як і было загадана.
Пад вечар, калі сонца закацілася за лес, калі пад дрэвамі пачалі нараджацца прыцемкі, Рыгор падпоўз да кожнага і патармасіў – мо хто застаўся жывы...
Усе целы скамянелі, зрабіліся халоднымі...
Ён выкапаў рукамі невялікую ямку, і пахаваў голуба. Наклаў на сябе крыж, прачытаў малітву. Рыгору падалося чамусьці, што гэта ён, голуб, а мо і не голуб, а анёл-збаўца прыняў на сябе яго смерць.
Хлопец пахаваў бы і людзей, каб была рыдлёўка...
…Толькі пад другую раніцу прыбег ён у сваю часць.
– А мы палічылі цябе ўжо дызерцірам, – пажартаваў узводны, шчыра радуючыся вяртанню байца. – Расказвай. Як пабачыўся з роднымі...
– На тым свеце, Зміцер, пабыў. Расстрэльвалі мяне.
– Расстрэльвалі?! Хто?
– Свае ж расстрэльвалі. Аднакласнік, які падаўся да паліцаяў. Ты мне памог, Змітрок, і – мама. Верай у добрае памог, верай у Бога памог... Вылузаўся з лапаў смерці. Цяпер мы з табою да старасці дажывём. Толькі ты павінен нявучыць мяне маліцца, і запішаш малітвы. Я кожны дзень буду ўзносіць падзяку і хвалу Госпаду.
На байца камандзір узвода паглядзеў з вялікім здзіўленнем і радасцю. Бо перад ім быў ужо зусім іншы Рыгор – нейкі асветлены ўнутраным святлом, мудры і ўпэўнены ў сабе.
– А вінтоўка дзе, радавы Каробка? – папытаўся ўжо строгім камандзірскім голасам.
Рыгор уздыхнуў:
– Няма вінтоўкі, таварыш лейтэнант. Паліцаі адабралі. Згодзен на любую кару...
Лейтэнант ускочыў, нахмурыўся:
– Ты што, не разумееш, чым гэта пагражае?! Можна ж і пад трыбунал загрымець!. Тут жа ніякага апраўдання, хлопча, няма – ніхто не паверыць, што паліцаям зброя дасталася. А калі павераць, то…
Рыгор маўчаў, апусціўшы галаву.
Узводны задумаўся, на пераносіцы збеглтся баразёнкі-зморшчынкі:
– Ну й дзяла... Але будзем думаць, як выбавіць цябе з бяды... І яшчэ – самае галоўнае. Каб нікому і ніколі ты не расказваў тое, што мне расказаў. Бо гэта будзе для цябе яшчэ горш, чым расстрэл.
Каробка здзіўлена і з разуменнем паглядзеў на камандзіра, прашаптаў:
– Дзякую, таварыш лейтэнант...
...– Ты ж, бацька, ніколі і не расказваў мне пра тое.
– А што тут расказваць? То ўсё маё, і пры мне яно, са мной усё жыццё.
– Цэлячыся ў цябе, ён цэліўся, значыць, і ў мяне.
– Мусіць жа, так...
– А ўзводны – жывы?
– Не ведаю, сын. У сорак сёмым “чорны воран” з дому яго забраў, і – ніякіх вестак. Налі, сын, яшчэ па кроплі. Сам можаш не піць, калі на працу... Паскудства ўсё гэта.
– Ад таго дня ты і пачаў верыць у Бога?
– З таго, сын. Лейтэнант шмат чаму навучыў. То пасля вайны пайшоў у царкву, паспавядаўся. Расказаў свяшчэнніку пра тое, што са мной здарылася. Ён даў мне Евангелле, параіў прачытаць, а калі што будзе незразумела, паабяцаў расталкаваць. Хаця ім забаранялі тое рабіць. Ён навучыў мяне. Як быць сапраўдным хрысціянінам. У царкву хаджу. Веру ў Бога. Ты хоць шануеш, Коля, Бога?
Сын няўцямна паціснуў плячыма – і не адмова, і не згода.
Бацька толькі ўздыхнуў...
– А як жа з белым голубам, бацька? Выдумаў?
– Не, сын, так было і напраўду. Я хадзіў туды, як вярнуўся з вайны. Не адразу, пазней, праз шмат гадоў. З маці тваёй хадзіў. На тым месцы, дзе я пахаваў голуба, вырасла бярозка. Маці сказала, што то быў белы анёл, мой выратавальнік... Так і Волечка потым казала.