— Чуй, Толік,—даляцела да яго.—Дык ты што, сапраўды ў Народны фронт падаўся?! Лістоўкі іхнія расклейваеш?
Васька замоўк. Малады не адзываўся. Яны ўжо пераходзілі Далінку. Але ён пачуў апошнія Васькавы словы:
— Смаркач ты яшчэ... Да каго прыткнуўся?
Штосьці пахаладнела ў ім. Думкі закруціліся, замітусіліся. Ва-а... Нейкі Народны фронт там у ix! Але ён жа не дурань! Фронт ёсць фронт! Ён жа сам, калі немец сюды папёр, таксама... Праўда, пад канец, калі ўжо наступление ішло, на Першым Беларускім быў. Дык мо вайна ў ix якая там грамадзянская? Але — не! На вайну не падобна. Вунь Іваніха плёнку з парніка здымае. Дурная баба, што ты робіш? Колікі саб'еш! Ну, нарэшце, з другога боку зайшла. Значыцца, фронт нейкі!.. Цяжкая справа. Ён ведае. Праўда, сам толькі да Варшавы дацёгся, а нібы праз пекла прайшоў. Там i параніла, пад Варшавай. За гэта i ордэн далі. Але раненне было лёгкае. А вось капітану Міхайлаву не пашанцавала, батальённаму іхняму. Жывот разнесла. Ляжаў пад сасонкай... Да яго павярнуўся: «Дзямчук, не мітусіся... Мы яшчэ недзе там... сустрэнемся!» Э-э, памыліўся капітан. Mo i ён вось гэтак дзесьці там, пад Варшавай, на сасонцы той матляецца. I яму цяжэй.
Я тут, між сваіх... А ён нават мовы польскай не ведае. Хаця... Столькі гадоў прайшло! Відаць, вывучыў. Разумее палякаў і не так горка. Во i я гляджу i гляджу ўніз... От, на ровары хтосьці едзе. Спыніўся ля Іванішынай хаты.
— Цётка Ганна, Вадзік до-ома?
Ай, Іваніха... I што ж там за гарод такі ў яе, што ўсё корпаецца, корпаецца. Але вось разагнулася.
— На торф з бацькам падаўся.
— Дык скажыце, калі вернецца, што Трында-бізнесмен прыехаў. Тавару гapy ўсялякага навёз. Без накідкі. Але бярэ далярамі.
А-а?! Даляры... Бізнесмен. Што ж та за слова такое? Э-э, вось i выкруцілася... То ж недзе напрыканцы сямідзесятых бізнесмены амерыканскія ў суседні калгас прыязджалі дзяліцца вопытам. А тут тавар развозіць бізнесмен нейкі за даляры. I ўсё роўна бы свой чалавек, да якога прывыклі ўжо. Дык мо амерыканцы прыйшлі? Мо, сапраўды, вайна якая? Але чакай, чакай... Колькі ўжо тут матляюся, гляджу ўсё на дарогу гэтую, ды не прыкмячаў каб прабухала пяхота ці артылерыя. Дык мо голымі рукамі ўзялі, што называецца, без бою? Немцы ж, во, таксама не надта наязджалі. Першы раз з'явіліся — падаткам абклалі, а за другім разам палілі... Але ж тады сюды не ўваткнуцца было. Наўкола балота, багна. Толькі дурань сунуцца мог. Цяпер усё іначай. Ваду звялі, асушылі. Вунь якая дарога! Танкавая брыгада прайсці можа. Не праходзіла. I ўсё ж нейкі бізнесмен... Даляры... Хм-м, ціка-ава!
— Мар'я!
O-o, Іваніха зноў разагнулася. Мар'ю Фядутку ўгледзела, што за дарогай у сваім гародчыку калупаецца.
— Ганна, ты? Цябе й не відно з-за сланечнікаў.
— Я... Мо ў цябе праграма ёсць? Калі гэта «Санта-Барбару» трэба глядзець?!
Угу-у... Санта-Барбару нейкую глядзяць. Што ж гэта такое?! Імя жаночае, ці што? Далібог, амерыканцы... I нешта падкінулі ім, каб глядзелі. Мо дзіця якое? Ды яшчэ i па праграме... Ну, хаця б на хвілінку ў тое жыццё ўкруціцца, разабрацца, што да чаго.
Нейкая млявасць. Усё роўна бы задрамаў. Дудкі! Цяпер сну ў яго ніякага. I хоча забыцца, упасці ў нейкую несвядомасць, i не можа. Прыкідвае, разважае, назіркам сочыць за дарогай. Здаецца, кожную пясчынку на ёй вывучыў. Во-о, падлетак нечы ідзе. Ён ужо і не ведае гэтых падлеткаў. Без яго нараджаліся. Натапыраны нейкі, злосны.
— Пецька-а! Пецька-а!
Бяжыць нехта ўслед. Дзеўчанё нейкае. Цьфу, ногі непрыкрытыя, a ўжо, лічы, дзеўка. Чыя ж гэта можа быць? Не, не ведае. Хутка, мабыць, як ягоная Верка, лахі пад пахі i ў мястэчка! Верка... Штосьці ж ні разочку яе тут не ўгледзеў на Далінцы. Mo ў таксоўцы якой пралятала? Ці ў аўтобусе? Ды нешта ж i аўтобуса рэйсавага даўно ён не бачыў. Не едзе Верка! Во, не стала яго, мо i рухнула ўся сямейка. Развалілася. Mo, з Віцькам чаго пасварыліся, не падзялілі? A дзяліць было што! Дабра нямала ён пакінуў. Хоць, бывала, i чарку ад сябе не адкідваў. З-за той, другой, у Мікіткі Кульгавага, можна сказаць, i памёр. Яму ўсё не давала спакою тая чарка. Каб не яна, мо i не матляўся б тут, на гэтай галіне. Ba ўсялякім выпадку, гадочкаў з пяць яшчэ там працягнуў бы...
— Пецька! -дзяўчына аддыхвалася.— Ты грошы не ўзяў. Тут во семдзесят тысяч. Маці ў Антопаль едзе. Адразу з фермы...
Або-о! Семдзесят тысяч! Здалося, аж дух яму заняло. Хм-м, дух! Ён увесь цяпер дух. Во-о, як сцяўся ў камячок. Семдзесят тысяч! Адкуль жа ў ix цяпер такія грошы? Не памыліўся-такі: пры амерыканцах жывуць. Пры паляках у зрэб'і хадзілі, пры Саветах на ровары ўсе ўзбіліся, а пры амерыканцах... Ужо i на семдзесят тысяч узлезлі! Не-е, ён пра такія грошы i думаць не мог калісьці пры тым жыцці. Колькі ж гэта ў яго пенсія пад канец была? Дваццаць восем рублёў, здаецца? Не-е, дваццаць восем гэта ў Галенкі... А ён ужо ў васьмідзесятым трыццаць два рублі атрымліваў. I як жылі яны з Галенкаю! Як жылі! На пенсіі на дастатак ускараскаліся. Разам ажно шэсцьдзесят рублёў атрымлівалася. А тут семдзесят тысяч!..