— Вы паслухайце. Нядаўна іду на бульбу разам з жанчынамі. Мерзнуць цётачкі, рукі стынуць, усе навіны вясковыя перагавораны, адна нервовасць! I ініцыятывы ніякай! Назаўтра я ім плакат прынёс. Ноч маляваў. Дыні, бананы, апельсіны, вінаград, ананасы... «Вось гэта, кажу, ананас, ён расце ў Афрыцы. A ў нас свая Афрыка i свой ананас. Гэта, кажу, бульба наша. Дык давайце i ставіцца да яе, як да ананасаў!» Я вас, пэўна, натаміў... Кава выпіта?
— Ды не, ёсць яшчэ. Наліць?
— Дзякую, дастаткова.
Яна сабрала кубачкі на маленькі паднос.
— Гэта пасля памыецца, а зараз, можа, тэлевізар?
Ён пасміхнуўся.
— Хм-м, тэлевізар? А навошта вы сказалі: «Пасля памыецца»? Не... Жанчына павінна сказаць мужчыну іншае. I ведаеце што?
— Што? — Яна насцярожылася.
— Кава! Застаецца кава ў кававарцы. Можа, хай пастаіць да заўтра? Гэта для... дамавіка. I ўсё! I ў мяне няма адчування, што адзінота засмактала вас да «пасля памыецца»... Абыякавасць пры адзіноце — страшная рэч! Ну, а наконт дамавіка... Вы, наколькі я разумею, тут... нядаўна. Яго ўзялі з сабою?
— Каго гэта яго?
— Дамавіка! Значыцца, не ўзялі... А трэба ж было, як пераязджалі, адчыніць сумачку i прамовіць: «Ну, мой дамавік, скачы сюды... Паедзем у новае жытло». Не сказалі, не ўзялі... Цяпер дзесь бадзяецца. Кепска яму без вас.
Ён падняўся.
— Вы збіраецеся ісці? — нечакана спалохана вырвалася ў яе.
— Не... ісці не збіраюся. Цягнік у мяне ў сем гадзін раніцы, ды гэта ўжо i неістотна.
Пранізліва, як сірэна, зазвінеў будзільнік. Расплюшчыла вочы: сем гадзін раніцы. Уключыла святло начніка. Абвяла вачамі пакой... Шафа блішчэла ўсімі трыма створкамі, як агромністая льдзіна. У кутку стаяў тэлевізар. Пяць гваздзікоў здаля чырванелі ў вазе. Паднялася з канапы, прайшла на кухню. На стале на маленькім падносе стаялі кубачкі i нямытая кававарка — i ў той жа момант яна закрычала... Не, гэта відавочна ёй не прымроілася, не здалося: за сталом на табурэтцы сядзеў хтосьці ці штосьці маленькае i жудаснае. Памешвала тоненькай ручкай каву ў кубачку i пакалыхвала ножкамі, абутымі ў зялёныя боты з шырокімі халяўкамі... Яна яшчэ чула свой крык, a прывід як з'явіўся, гэтак i знік. I ўсё ж гэта было!.. Было! Яна бачыла...
Дзесьці праз месяц ёй закарцела памяняць кватэру. Сяброўка паабяцала пазнаёміць яе з чалавекам, які ўмомант зробіць любы абмен. I вось гэтае знаёмства адбылося. Яны стаялі ля ўвахода ў метро... Яна — з гладка прычасанымі валасамі, што толькі падкрэслівала ейны прыгожы лоб, i ён — высокі, усмешлівы, гаваркі, яшчэ даволі малады мужчына.
— Ніякіх праблем,— запэўніваў ён,— Хочаце ў Зялёным Лузе, хочаце на Паўднёвым Захадзе... Я — спец па абмену, як для вас, за самы малы працэнт!
І голас яго быў такі прыцягальна-мяккі, i позірк свяціўся такой лагоднасцю, адным словам, гэтае вымушанае знаёмства абяцала быць вельмі i вельмі працяглым... Гэта яе хвалявала надзвычай. Сэрца білася, білася, ды так моцна, што, слухаючы гэтага яшчэ амаль незнаёмага мужчыну, яна не звярнула ніякай увагі на даволі моднае скураное кепі, нацягнугае ледзь не на самыя вочы, i зялёныя боты з кароткімі шырокімі халяўкамі.
1990
АЎТОГРАФ АД СПІЛБЕРГА
Божа, як заснуць? Як заснуць?! Гэты бязлітасна спякотны чэрвень, душны вечар i Вася пад балконам. Сусед Вася. Нашыя кватэры знаходзяцца на адным паверсе. Ну чаго ён крычыць? Што, каму ён даказвае? «Закадзіраваны на ўсё жыццё! Вось тут... у паперцы напісана. А я п'ю. I піць буду! — усё гэта я чую праз расчыненае акно.— Ну, куды ж вы, Сенечка-а? Сенечка, куды ж вы?!» — крычыць Вася. I мне ўсё зразумела.
Вася, які ужо быў на добрым падпітку, гэта чулася ў ягоным голасе, паказваў сваю паперку яшчэ аднаму майму суседу, які жыве на паверх ніжэй,— Сенечку. I дарэмна. Таму што Сенечку, як гаворыцца, да фені Вася i ягоная паперка. Сусед Сенечка думае пра сваё: як гэта захаваць бадзёрасць духу як мага далей, каб не спаць. Зусім не спаць. Таму што Сенечку палохаюць ягоныя сны. А мне баліць сэрца, у мяне кепскі настрой i ў мяне ўсё наадварот, не гэтак, як у суседа Сенечкі. Я хачу заснуць, i мне не спіцца. Бедны Вася! Бедны Вася! Невядома, як i чаму ён стаў героем майго апавядання «Санаторый смерці». I Сенечка таксама мой герой, які так трапна ўкруціўся ў апавяданне «Сненні стомленага Сенечкі». I вось тут цікавы момант. Ужо некалькі тыдняў на маім пісьмовым стале ляжыць ліст ад нейкай невядомай мне чытачкі, дзе яна пытаецца:
«А чаму гэта назвы многіх вашых апавяданняў пачынаюцца з літары «С»? Што гэта такое: творчая задума ці выпадковасць?» Сапраўды, што гэта такое? Я не ведаю, што ёй адказаць. У мяне ёсць апавяданні, якія я ўжо назвала вышэй, а таксама «Сіні сандалет», «Снег сыходзіць», «Сажалка Соні»... Але я добра ведаю, што задумваліся іншыя: «Кватэра бэзавых світанняў», «Вока Сусвету», «Каб не каханка Лагуцкага», «Спадарыня «БМВ»... У думках ужо выпісаны былі сюжэты, але на паперу леглі менавіта гэтыя, з пачатковымі літарамі «С» у назвах. I я не знаходжу тлумачэння, адкуль што з'явілася? Чаму менавіта яны?! Хаця... Я помню, калі гэта здарылася. У які момант пачалі з'яўляцца гэтыя дзіўныя назвы.