— Гэта ў нас тут вячэра,— удакладніла маці.
Вольга пацерла скроні, абхапіла i сціснула галаву рукамі. «У мяне слыхавая галюцынацыя,— зрабіла яна ашаламляльнае адкрыццё.— Як гэта я раней пра тое не падумала? Ёсць жа такі тэрмін у медыцыне. Мне гэта ўсё здаецца. Слыхавая галюцынацыя».
A маці тым часам працягвала:
— Ты разумееш, у нашым доме спыніўся час i ўсё пракручваецца i пракручваецца адна i тая вячэра. Бясконцая вячэра.
— Не, ма-а, я гэтага не разумею.
— А гэтага, Волечка, ніхто зразумець не можа,— сказала маці.— Падчас той чарнобыльскай аварыі неба абрынулася на зямлю. Тут другі космас, а хто з жывых ведае, што робіцца ў космасе?!
I Вольга не вытрывала, закрычала:
— Які тут можа быць другі космас?! Глупства, ма-а! Абязлюднелае, глухое месца. Ну вось зараз... Зараз я ўскочу на веранду, i ўсё скончыцца! Я буду блукаць па пакоях сам-насам з гэтым домам... А ты там... У Чыкага! Чуеш, пад той магільнай плітою.
Яна сцягнула з плячэй скураны рукзачок, які дагэтуль быў у яе за спінаю, кінула яго пад сцяну i ўхапілася за вушак... «Ну, вядома,— думалася ёй,— гэтая слыхавая галюцынацыя ў мяне можа быць ад зморанасці. Адмерала ж пехам кіламетраў семнаццаць, увесь час напружана ўслухоўваючыся ў мёртвую цішу. I цяпер гэтае напружанне магло прарвацца матчыным голасам. Трэба расслабіцца, нічога ж страшнага не здарылася...» Ёй вельмі хацелася сюды, у дом апошніх гадоў свайго дзяцінства, куды так часта вярталася ў думках, ад чаго ніяк не магла выбавіцца нават у снах.
Намацала нагою цагліну, падцягнулася i не ўскочыла, а хутчэй уздзерлася на веранду i знерухомела... ёй чамусьці захацелася нават не заплакаць, а заскуголіць тоненька-тоненька ад няяснага болю, ад нейкай незразумелай роспачы. Ну быў калісьці гэты дом ейным домам, а цяпер цвіль, затхласць даўно пакінутага жытла. Дык з чаго ж гэтае шкадаванне, такі пякучы жаль? Павяла позіркам... Веласіпед стаяў без адной педалі, побач ляжала пераверпутая бочка, у якой на зіму квасілі капусту. Бочка рассохлася, i абручы ледзь трымаліся. Пыл, пясок, бітае шкло, кавалкі паперы... Пустка... Веранда калісьці была перагароджана прыгожаю квяцістаю шторкаю, якую бацька прывёз з Варшавы. Цяпер на драціне матляўся брудны акравак. I побач з гэтым акраўкам — яна нават падалася бліжэй да драціны — звісалі тры ўшчэнт высахлыя рыбіны. Бацькавы акунькі. Не плотачкі, не карасікі, a менавіта акунькі. Бацька лавіў толькі ix, абсыпаў соллю i вешаў сюды, на драціну. Там, на Brown Lake Ран таксама лавіў акунёў, але яны былі вялізныя, тоўстыя, рыба bass — казаў Ран. Здымаў з кручка i кідаў назад у возера. А бацька сушыў сваіх акунькоў «пад піва». Вунь колькі запыленых парожніх пляшак у кутку! Не, гэтыя не з-пад піва...
— Ага-а, ты не помніш?
Вольга ўздрыгнула i ўся сцялася. У ёй заварушыўся ранейшы страх. Зноў матчын голас, але інтанацыя змянілася. Ён цяпер гучаў ціха і задумліва:
— Пад канец, пры нагодзе... Гэта ўжо быў, напэўна, восемдзесят дзевяты год, мы з бацькам пілі толькі кабернэ. Усе лічылі, што чырвонае віно выганяе радыяцыю. А Валера, як аказалася, чырвонага віна не ўжывае. Яму я паставіла «Сталічнай». Памятаеш Валеру, электрыка з цэнтральнай сядзібы? Дык ты не палохайся, праходзь у гасцёўню... Валера цябе не ўбачыць. I я не буду бачыць, таму што цябе не было сярод нас на той вячэры. Ты была тым летам у маёй стрыечнай сястры ў Чашніках. Помніш тое лета?
— Божачкі! Ну, гэта ўжо занадта, ма-а! Вядома, я памятаю тое лета. Я i цяпер прыехала да стрыечнай у Чашнікі, але пра якога Валеру ты мне тут кажаш?! Пра якую «Сталічную»?! Пусты... даўно пакінуты намі дом!— амаль крычала ўжо Вольга,—У мяне працягваецца слыхавая галюцынацыя. Ты, ма-а, у Чыкага! На могілках пад каменнаю плітою. «Людміла Іванаўна Грынчук» там напісана.
— Волечка, дык я ж не пярэчу,— адразу адгукнулася маці.— Файная пліта! Вы з Алексам усё зрабілі, як я i прасіла. А тут... Я ж табе растлумачыла... Другі космас i гэтая бясконцая вячэра!
Вольга не стала нічога адказваць, кінулася да дзвярэй гасцёўні, ірванула ix на сябе... «У эфіры апошнія паведамленні! У сваёй заяве ад трэцяга жніўня Генеральны сакратар ЦК КПСС Міхаіл Сяргеевіч Гарбачоў...» — пачула яна, i голас дыктара адразу адляцеў некуды, стаў неістотным фонам, як i сам рэпрадуктар на шырокім падаконні за тонкаю гардзінаю.
— Ма-а... Ма-а! — але вусны ледзь варухнуліся. I ўсё астатняе жыццё, колькі ёй адмерана, час ад часу ў думках Вольга будзе вяртацца да гэтага моманту першага ашаламлення...
Яна бы змярцвела ў парозе. «Ну вось... У мяне пачалася ўжо зрокавая галюцынацыя. Зона, страшная зона, куды не павінна ступаць нага чалавека!» Вольга бачыла, як на сцяне насупраць гулялі промні стомленага жнівеньскага сонца, якое паварочвала ўжо на свой начны спачын. Пасярод пакоя стаяў накрыты на два прыборы стол, які нехта некалі назваў «кнігаю». Знаёмы абрус у дробную клетачку, пляшка «Сталічнай», салата, яшчэ нейкія стравы. Вольга ўвесь час адводзіла позірк ад матчынай постаці, яна была вось тут, побач. Трывожыла думка: а што, калі азірнецца i акажацца, што гэта не маці, a хтосьці ці штосьці іншае? Страх па-ранейшаму не адпускаў яе. I ўсё ж позірк не слухаўся, i ў нейкае імгненне ёй захацелася сарвацца, кінуцца да маці. Але ж тая каменная пліта на могілках у Чыкага... Значыцца, усё-ткі зрокавая галюцынацыя! Маці стаяла ля стала, на ёй была святочная сукенка, якую яна, Вольга, добра памятае, як i ўсё астатняе ў гасцёўні. Такім яна пакінула гэты пакой тым далёкім летам тысяча дзевяцьсот дзевяностага года. Вунь на крэсле яшчэ ляжыць яе старанькі сарафан, а яна яго ўсё шукала ў чамадане ў Чашніках. I маці, быццам перахапіла гэты ейны позірк, хутка падышла да крэсла, але сарафана не прыбрала, толькі сказала: