Што ж, паглядзім, як яно будзе. І нікому ўжо не раскажам.
* * *
Гаўрыла Іванавіч Гарэцкі ўспамінаў адну з найбольшых раскошаў жыцця — тое, як маці купала яго ў цэбры, накрывала там, каб добра выпарыўся.
Запісана гэта яго пляменніцай, нястомнай Галінай Максімаўнай, — адтуль адчуваю тую малечую радасць славутага, шматпакутнага акадэміка.
Не помніцца, ці ёсць там пра такое, што мне цяпер ярка прыгадалася. Як мая мама, ужо ў Загоры, значыцца, калі мне было пяць ці шэсць гадоў, падняўшы мяне з дужа цёплай балеі, пацалункамі высмоктвала мыла з вачэй, каб не плакаў — пястун. Зусім не брыдкае, бо шчаслівае слова.
* * *
Замучаная паліваннем дачнага агарода, забеганая па магазінах за адзін свой цэлы мінскі дзень, бабуля ўжо легла, а ўнукі сядзелі каля тэлевізара. Яна яшчэ не заснула, але прыкінулася, што спіць, калі хлопчык ціха прылёг на суседнім ложку, пагладзіў яе руку, пацалаваў тую руку і пачаў засынаць.
Якое маўчанне ў іх, асабліва ў бабулі!..
* * *
Абжытасць новага жылля не толькі ў тым, што мы тут ужо спім, ямо, працуем. Учора, праходзячы каля паштовых скрынак у нашым пад'ездзе, прыемна падумалася, што наша ўжо тым часам сагрэта пісьмамі добрых людзей,— ад яшчэ ўсё нязвычнага ў вымаўленні Санкт-Пецярбурга да Кіева, Краснадара, Лодзі, Прагі... а найбольш Беларусі і Мінска.
1985—1992
З РОЗНЫХ ГАДОЎ
Маё загорскае
Замест былой, з маленства светлай, цёплай, паэзіі кароў, цялят, парасятак — панылая канцлагернасць комплексаў. Быкі (гаворыцца ды пішацца далікатней — «бычкі»), каровы, цяляты ў неспакойным тлуме, месяцца ў чорным глыбокім гнаі і ледзь не ўголас скардзяцца на такое жыццё. Асабліва цяляты. Расстаўленыя вушы, вільготныя пысачкі, штосьці такое малечае ў даверліва-добрых, вялікіх вачах.
Пасля ўсёй гэтай канцлагернасці на адной з фермаў прыемна было ўбачыць карову ў прасторнай, чыста падасланай загарадцы — перад цяленнем.
Ажно мне ўспомніўся бацька, на маім шостым годзе. Як ён, бывала, падсцеле нашу Падпаску, першую пасля Адэсы, і не вытрымае — сам прыляжа на тоўстай ды свежай пасцелі з жытняй саломы. І сына малога пакліча прылегчы. Селянін, што пасля трох дзесяцігоддзяў службы на чыгунцы вярнуўся ў роднае Загора, да свайго пачатку.
* * *
Мужык зайшоў да пана, а той снедае. Намазаў булку маслам ды яшчэ і скрыль каўбасы зверху палажыў. Мужык аж застагнаў.
— Ты чаго стогнеш? — пытаецца пан.
— Ой, паночку, добра гэта, калі дабро на дабро лезе! А як бяда на бяду?
— А што ў цябе за бяда?
— Ды скула, пане, села на кіле!..
...Дзяк пад мухай чытае ў царкве «за здравие». Іваны,
Ганны, Міхайлы, зноў Іваны... А потым пайшлі Ціты, паўвёскі Цітоў, адзін за адным. Божая дудка заскакаў на месцы:
— Ці-та-та! Ці-та-та!!.
Расказваў мне гэта вясёлы дзед, калісьці чыгуначны тэхнік, у мястэчку сваім апрасцелы «талстовец».
* * *
«Маскаль», прахожы салдат, на вясковых «дзядах». Пашанцавала яму — запрасілі за стол. Бабуля кажа:
— Ты, салдацік, адразу не наядайся адной капусты, будзе яшчэ адзінаццаць страў.
Ён і асцерагаўся. А потым, пасля дванаццатай стравы, панцаковай кашы, нагадаў гаспадыні пра першую:
— А вороти-ка ты, бабушка, щи... Ну, капусту по-вашему!..
* * *
Нявестка расказвае:
— Сям'я наша вялікая, а гаршчок закінуць няма чым. Што ж, возьмеш пеўнева крыльца, што засталося ад усяго, усё роўна як жабу сухую знойдзеш у каляіне, і закрасіш.
* * *
Адзін святочны каптан на двух нежанатых братоў. Прыйшоўшы ў нашу вёску на вечарынку, як толькі музыка рэзне, старэйшы распранаецца і крычыць малодшаму: «Трымай!» Потым — наадварот.
Абодва здаравенныя, асабліва малодшы. Калі рабілі на гасцінцы мост, прыпадымаў дваццаціпудовую «бабу». А як у школу мы з ім хадзілі, хоць ён і старэйшы за мяне гадоў на пяць, ён крэсіў чучкамі па канце парты, паказваючы нам, што і зусім яму не баліць.
* * *
Брат-настаўнік — з тых, каму работу далі толькі ў цэнтральнай Польшчы — прыехаў у госці да брата-гаспадара. З жонкай-паняй. Брату-гаспадару цяжка прыдумаць, як даступіцца да гэтай пані. Абедаюць.