Выбрать главу

Я цалкам згодная з вамі, што, стаўшы незалежнымі, мы не прападзём фізічна. Але ці не адбылося ў нашай свядомасці нейкай дэфармацыі, ці не развучыліся мы адрозніваць дабро і зло? Учора я была на вечары Максіма Багдановіча. Добры, урачысты вечар, выступленні ад сэрца. Але ці не занадта ён быў палітызаваны? І яшчэ падалося мне, што заклікі прадстаўнікоў Ноўгарада і Яраслаўля да дружбы не знайшлі адпаведнага водгуку ў зале.

Можа, заклікі былі занадта эмацыянальныя? Калі нехта крычыць «я галодны», а яды, здаецца, хапае, то міжволі задумваешся: можа, і сапраўды ў нас няма чаго есці? Адбывалася, мусіць, нешта падобнае. І адна госця з Расіі нават сказала, што адчувае гарчынку, бо будзе жыць цяпер за мяжой. Гэта ўяўленне спрошчанае, неразуменне таго, як мы збіраемся жыць. Я магу толькі іранічна ўсміхнуцца, калі нехта ўсур'ёз дапускае, што з таго дня, калі перастане існаваць Саюз у ранейшай форме, мы атрымаем поўную незалежнасць, што з гэтага дня ў мяне хоць на ёту паменшае цікавасці і павагі да Пушкіна, Талстога, Лермантава, Глінкі, Чайкоўскага, да ўсёй вялікай рускай культуры, літаратуры. За каго ж тады мяне як прадстаўніка народа і ўвесь мой народ мець? Няўжо мы такія недаразвітыя, што пойдзем на такі духоўны разрыў?

Лозунгі і заклікі да дружбы ў свой час нарабілі шмат шкоды. Пад гэтымі лозунгамі ў беларускіх гарадах не засталося ніводнай беларускай школы. Пачалі знікаць яны і ў вёсках, тыражы беларускіх кніг падалі і падалі, засталося на ўсю рэспубліку толькі тры беларускія тэатры.

Таму, можа, і добра, што ўчора гаварылі пра Багдановіча, пра яго паэзію і ў той жа час — пра апошнія палітычныя падзеі. Яны адпавядалі тым грамадскім, дзяржаўным, палітычным ідэалам Багдановіча, за якія ён змагаўся ўсё сваё нядоўгае жыццё.

Але ж вы прыйшлі ў Камісію па культуры, а мы яшчэ і не пачалі пра яе гаварыць. Дык вось, тут праблем столькі, што іншы раз даходзіш да роспачы. Я ўжо казаў вам, што на сесіі не прайшла прапанова нашай камісіі аб беларускай мове ў сродках масавай інфармацыі.

А якія меркаванні супраць гэтай прапановы?

Выказванняў было нямнога — два-тры. Мы, маўляў, фарсіруем падзеі, ёсць Закон аб мовах, і няхай ён працуе. А дэпутат Лукашэнка абвінаваціў нас у тым, што мы быццам бы «бяром за горла, насаджаем» беларускую мову.

Хіба можна гаварыць аб «насаджэнні» роднай мовы ў сябе дома?

Вось і я думаю, навошта такія моцныя словы? Закон аб мовах прыняты, але, на вялікі жаль, належным чынам не працуе, як, дарэчы, не выконваюцца ці дрэнна выконваюцца многія іншыя законы. Калі такое становішча захаваецца і надалей, то навошта тады гэты Вярхоўны Савет, гарачыя спрэчкі на яго пасяджэннях? Прыняццем пастановы аб мове ў сродках масавай інфармацыі мы хацелі забяспечыць беларускамоўным выданням хоць бы нейкія прыярытэты.

Калісьці я пераклаў для беларускага тэатра п'есу Шукшына «Энергічныя людзі». Дык вось мне здаецца, што зараз, калі мы ўступаем у рынак, «энергічныя людзі» адчулі смак жыцця і наўрад ці збіраюцца лічыцца з беларускай кнігай, газетай, часопісам. Пры абмеркаванні пастановы я спаслаўся на пісьмо з часопіса «Вясёлка». Адзіны дзіцячы часопіс на беларускай мове не выходзіць ужо чатыры месяцы — няма афсетнай паперы, у той жа час чытаю, што ў кааператараў праблем з паперай няма...

Добра было б, каб грамадскасць наша раптам схамянулася, падрасла духоўна і душэўна, разумова, усвядоміла б нарэшце свой абавязак перад нацыянальнай культурай, мовай, адукацыяй, мастацтвам, літаратурай. Схамянулася б і выйшла на вуліцы з лозунгамі «Ратуйма нашу мову, нашу культуру!», як. выходзіла і мітынгавала вясной па эканамічных, палітычных пытаннях. Дык гэтага ж няма. У родным горадзе я не бачу прыкметных зрухаў на карысць роднай культуры. Пра ўсё трэба клапаціцца дзяржаве. А дзе дзяржава возьме сродкі на культуру, асвету, выданне кніг, калі столькі мільярдаў траціцца на армію. У Амерыцы пяць-шэсць працэнтаў нацыянальнага бюджэту траціцца на ваенную справу, а ў нас 25-30. А колькі грошай ішло на падтрымку так званых брацкіх камуністычных партый?! Ці разумна ўсё гэта?! За дзесяцігоддзі я ўжо стаміўся гаварыць: мы бедныя, але калі мы сёння дадзім належныя грошы на культуру і адукацыю, то ў нас хоць з'явіцца надзея, што мы пабагацеем. Не зрабіўшы гэтага, так і застанёмся жабракамі.

Многія кіёскі «Саюздруку» не хочуць браць для продажу беларускамоўныя выданні У той жа час мы даволі часта чуем скаргі, атрымліваем пісьмы, у якіх людзі пішуць, што не могуць знайсці ў кіёсках беларускую газету або часопіс. Чаму такое здараецца?