Паўлу дапамог Франак:
Бо на аднаселлі! Ці мало такіх выпадкаў здараецца цяпер па вёсках?
Во, бачыш! А глядзі, хата твая даўно патрабуе догляду — пачынае памалу разбурацца. Бо рамонт ёй даўно патрэбен, руплівыя гаспадарскія рукі! Унь — некалькі даховак вецер сарваў, а ты, бацьку, цяпер ужэ не той — не можаш па драбінцы наверх залезці, як у былыя гады, ды не пакладзеш на месца! Ашчэ кожную трэ да латы добро прымацаваць дроцікам, а ў цябе ўжэ і пальцы не гнуцца!.. Што ні квартал, плаці страхоўку! Плаці чортаў налог за соткі ці за іншую халеру-матыку, а ў цябе лішнія грошы е, ты — мільянер?
Лаўрэн цярпліва слухаў і ўсё маўчаў. Нездаволены такой нездагадлівасцю бацькі, Уладзік старэйшага брата выручыў:
I каб цябе больш гэто не мэнчыло ўсё, мы вырашылі — нашу хату к чортавай мацеры трэ прадаць!
З глыбокім перакананнем Павел падхапіў:
— Збыць пад халеру, і ўсё!!
Дваюрадны брат дадаў:
Надзейны купец, дзядзьку, знайшоўса. Свой хлопец. Толькі вывезлі яго бацькі адгэтуль, калі ашчэ маленькім быў. Але ён — бы тутэйшы!
Грэх яго, тату, упускаць нам! Ніколі сабе потым такого не даруем!
Локці сабе кусаць будзем!
Што-о ты?!
О! Трэ лавіць шанц, калі надарыўса,— такое не часто бывае!
4
Столькі сыны гаварылі, так намагаліся, а для Лаўрэна відочным стала адно — хлопцы надта ім чамусьці нездаволеныя. Такімі нездаволенымі сыноў яшчэ ніколі і не бачыў.
Перапалоханы ўжо нарыхтык Лаўрэн з усяе сілы пастараўся ўлавіць усяму прычыну.
Нарэшце да яго пачало штосьці даходзіць. Покуль што зразумеў: сыны яго — уся апора і надзея — бэсцяць родную хату, з якой абодва вылупіліся. Аж страшна, як пра яе гавораць — зняважліва, легкадумна, несправядліва,— бы пра чужую. Бы ў ёй не нарадзіліся і не выраслі.
У Лаўрэнавай душы закіпела абурэнне.
Плануючы гэты дом, колькі ён папаіў гаёвага[1] — Вацака Шмігель-скага, каб самому выбраць бярвенне — не апошняга гатунку. Сам вазіў сосны аж з Бабінага Гаю. Потым сам купляў цэмент, а за польскім часам кожны пяцідзесяцікілаграмовы мяшок каштаваў амаль цэлую авечку.
Як цяпер кажуць, браў «напракат» у бераставіцкага яўрэя Бэркі станок і сам фармаваў дахоўку. Накляпаў яе з запасам — унь накастражыў яшчэ колькі пад акапам хлеўчыка для замены! Які тоўсты маток дроціка на калочак павесіў побач!
Гэты дом не толькі ў яго наганяў мазалі!
У бацькі Лаўрэна сыноў было два. З маладзейшым, Юзікам, стары на Верацейцы, якая за выганам упадае ў Нёман, пабудаваў вадзяны млын з ладнай хатай, і абодва перайшлі туды жыць, а Лаўрэну пакінулі надзел. Калі старэйшы ўзяўся будавацца таксама, бацька з братам яго не забывалі — кожны дзень хто-небудзь прыходзіў да зруба і з раніцы да вечара цюкаў сякерай...
Нават крыты саломай дом выстойвае восемдзесят гадоў пэўных, а то — і ўсе сто. Яны ж з Нінай вылічылі, што іхняя будыніна паслужыць яшчэ і ўнукам іхніх унукаў, і ўжо чаго-чаго, а клопату пра жытло яны не спазнаюць. А тут спадчыннікі аб'яўляюць дом старым, зусім нікудышным. Яшчэ лічаць будыніну цалкам непатрэбнай абузай — от табе і маеш. Ды яго старанні ганіць і высмейвае не хто-небудзь — родныя сыны.
Як у хлопцаў языкі павярнуцца могуць на такое?!
З марай аб іхніх дзецях і ўнуках была ачасана кожная ліштва, падагнана адно да аднаго кожнае бервяно, пакладзена як найлепш кожная цаглінка і кафелька ў печы, а мокрым цэментам адглянцавана кожная даховачка. Каб не патрэскалася ад раптоўнага высыхання, ён з два тыдні мачыў яе з лейкі. Затым з ружовай даховачкі выклаў яшчэ на даху: «19З5 год».
I што хлопцы яшчэ прыдумалі — дом прадаваць?!
Няўжо — усур'ёз?
Колькі яны з жонкай перахваляваліся, калі выйшла каманда — звозіць у вёску хутары. Адно дзякуючы старшыням калгасаў — Маркевічаў кожны з іх цаніў на рабоце — не толькі сям'ю пакінулі ў спакоі, а яшчэ выдзелілі слупы ды правялі святло. Калі ж з Нінай здарылася няшчасце, прырэзалі нават сотак да тых, што былі.
З жонкай яны даражылі спагадай начальства і стараліся яшчэ больш. З-за празмернага старання Нінка, мажліва, і на той свет заўчасна пайшла, але гэта ўжо справа іншая.