Паліцыянты тут жа, каля воласці, падхапілі фурманку, падагналі яе да стайні, узвалілі Лявона на сані і павезлі. Абмарожаныя рукі і ногі торгалі, пяклі, балелі, як свежыя раны, нарывалі, як скулле. Лявон кусаў губы і маўчаў, чакаючы пагібелі — адзінага збавення ад нечалавечых пакут. На марозе жар меншаў, і ён думаў пра Ульяну, дзе яна, што робіць? Хоць бы яе не зачапілі. Успамінаў таварышаў: як там кончыўся бой, хто адалеў, а хто загінуў? Чуў толькі, як білі гарматы, у сёлах гулі пажары, ведаў, што партызаны адступілі ў лес. А што далей?
«А далей,— думаў Лявон,— зайдуся на гэтай сцюжы ад тыфусу, голаду і холаду, вывернуць з саней у канаву ваўкам, от і ўсё». На змену адчаю прыходзіла надзея: «Не, не можа быць, каб усё. Трэба датрываць хоць да Бабруйска. Можа з бальніцы ўдасца наказаць таварышам. Там жа, пэўна, нехта астаўся ў падполлі. Толькі б датрываць...»
І Лявон збіраў апошнія сілы, раўней дыхаў, прыслухоўваўся, як тахкае сэрца, як доўга і нудна звініць у вушах. Ён то правальваўся ў дрыготкую цемру, нібы на дно бяздонной ракі, то зноў выплываў, чуў, як рыпяць палазы і хрупаюць па настылым снезе падковы.
Да Бабруйска ён усё ж датрываў. У бальніцу прыехалі ноччу. Памкнуўся ўстаць, але так і зваліўся назад — ногі былі, бы чурбаны.
Санітары ўнеслі Лявона ў калідор, хацелі сцягнуць чобаты, але яны папрымярзалі да ступакоў. Рукі ў цяпле зайшліся да крыку, нібы тысячы іголак пазаганялі пад пазногці. Канваіры паклікалі доктара, нешта яму гаварылі, пісалі нейкую паперу і, упусціўшы клубы холаду, шумна выйшлі з бальніцы.
Як толькі зачыніліся дзверы, невялічкі рухавы доктар імкліва падышоў да хворага. Над Лявонам нахіліўся малады твар з рэдзенькай бародкаю, праз тоўстыя шкельцы акуляраў здзіўлена глядзелі вялікія цёмныя вочы.
— Адкуль? Прозвішча? Імя? Па бацьку?
Лявон ледзь чутна адказваў.
— Значыць, з Рудабелкі? — перапытаў Марзон.— Та-ак. Ясна. Прыйдзецца ратаваць, Лявон Яўхімавіч,— суцяшаў доктар.
Марзона ведалі не толькі ў Бабруйску. Маладому хірургу верылі, на яго спадзяваліся ў кожнай воласці, у кожнай вёсцы павета. «Калі доктар Марзон не дасць рады, дык і божа не паможа,— гаварылі ў далёкіх і блізкіх сёлах.— Вельмі ж свойскі чалавек.. Відаць, не панскага заводу».
Уладзімір Восіпавіч усю ноч не адыходзіў ад Адзінца. Хвораму ставілі банкі, абкладалі грэлкамі, паілі гарачым малаком, расціралі цела і рабілі ўколы. Счарнелыя рукі балелі да крыку, нага гарэла агнём і торкала тысячамі іголак. Доктар круціў галавою і злосна вурчаў нейкія незразумелыя словы:
— Вандалы, гуны, узурпатары! Што яны зрабілі з чалавекам! А быў жа Геркулес.— Потым звярнуўся да Лявона: — Мне загадана вылечыць вас. Вылечыць і аддаць жандармерыі. Апляці гаршчок і аддай дурню разбіць.
Ад гарачкі і страшэннага болю Лявон не ўсё чуў і не ўсё разумеў, што гаварыў доктар. Але ўжо верыў ў яго дабрату і справядлівую сілу.
— Толькі прыйдзецца аперыраваць, можа нават адняць нагу. Вы згодны?
— Хоць зарэжце, абы не мучыцца,— працадзіў Лявон.
На другі дзень панеслі Адзінца на аперацыю. Нага і пальцы былі сінія, як пераспелыя слівы.
— Ампуціраваць.
Доктар і яго памочнікі дзівіліся трываласці і цярплівасці гэтага чалавека. Каб не пачалася гангрэна, прыйшлося адняць левую нагу трохі ніжэй калена, ампуціраваць пальцы на другой назе і на абедзвюх руках.
— На сяле гэта ўжо не работнік, але жыць будзе,— спачуваў і разам з тым радаваўся Марзон.
Калі Адзінец трохі ачуняў, да яго на ложак падсеў доктар.
— Ну, як сябе адчуваем?
— Палегчала трохі,— адказаў Лявон.
— Ды і вы палегчалі, прыйшлося трохі падкараціць вас. Што скакаць будзеце, не абяцаю, а з кійкамі цяпер многія ходзяць. Вы маладзец, Лявон Яўхімавіч: такое не кожнае жалеза вытрымае.
— А рудабельскі бальшавік выцерпеў. Цяпер таіцца няма чаго — падтыкнуў паскудны шэршань. Так што вы, доктар, каля мяне не вельмі завіхайцеся. Усё адно крышка.
— Не плявузгайце глупства, таварыш Адзінец,— узлаваўся Марзон і выбег з палаты.
Адно слова «таварыш», а як яно ўзрадавала Лявона, як захацелася верыць у паратунак, спадзявацца на гэтага невялічкага жвавага доктара.
Адзінец тады яшчэ не ведаў, што ў 1917 годзе доктар Марзон працаваў у Земскім Саюзе разам з Міхаілам Васільевічам Фрунзе. Потым пераехаў у Бабруйск, стаў старшынёй дэмакратычнай земскай управы, увесь час дапамагаў падпольшчыкам і партызанам. Не ведаў, што не так даўно белапалякі арыштоўвалі Уладзіміра Восіпавіча, але на абарону доктара падняўся ўвесь горад.