Наш аўтобус нырае пад гэтыя вулічныя ветразі, праскаквае нейкія вузенькія завулачкі, каб меней стаяць каля светафораў, і мы ўжо мінаем аблезлыя домікі з дзіравымі дахамі, зарослыя палыном парканы на брудных ускраінных вуліцах. Толькі на світанні так хутка можна выскачыць на шырачэзную аўтастраду Сонца. Так яна завецца, і сапраўды — прамая і роўная, як сонечны прамень.
Наш прыгожы чарнявы Віторыо выціскае з аўтобуса ўсе духі, здаецца, ён зараз адарвецца ад асфальту і паляціць над шашою. Справа павольна адплывае лагодны, зарослы густым хмызам Везувій. Нават цяжка паверыць, што некалі ён пахаваў пад дзесяціметровым пластам лавы і попелу старажытную Пампею, што больш за дзве тысячы чалавек спапялела ў вулканічным віры. Везувій у любую хвіліну можа ўгневацца і цяпер. Таму, мабыць, каля яго хочацца цішэй ісці, ехаць і нават гаварыць. Ён знік у блакітнай смузе, а насустрач ляціць, ільсніцца залітая сонцам аўтастрада. Мільгаюць заправачныя станцыі з маленькімі рэстаранчыкамі, рамонтнымі майстэрнямі, кветнікамі, з аранжавымі шыльдамі «ESSO». Імчыцца дарога, кругамі адплываюць густыя таполевыя прысады, парнікі пад цэлафанаваю плёнкаю, палі, дагледжаныя лепш за самыя ўзорныя градкі, а пры дарозе — высокія чырвоныя макі.
Віторыо паціху, але натхнёна спявае працяжныя песні неапалітанскіх рыбакоў. У іх — туга па доме, па каханых і блізкіх, а на беразе рыбак сумуе па блакітных прасторах, салёных штормах і тугіх ветразях. Высокі худы літоўскі аператар непрыкметна прасоўвае ў шафёрскую кабіну мікрафон. Віторыо пачуў свой узмоцнены дынамікам голас, збянтэжыўся і змоўк. Мы дружна яму апладзіруем і просім спяваць яшчэ. Ён толькі круціць галавой і прыбаўляе газу.
— Як у горкаўскім «Па дне»,— сумна жартуе мой дасціпны сусед,— эх, таварыш аператар, сапсаваў песню...
Разам з усімі смяецца і аператар:
— Шкада харошай песні, але затое хутчэй будзем у Рыме.
Там нас сапраўды чакае нялёгкі дзень. Турысту хочацца як мага больш пабачыць, калі не ўсё агледзець, дык хоць сфатаграфавацца ў выдатных мясцінах, каб можна было сказаць: «Быў», «Бачыў», «Вось дакумент». А кампанія па турызме стараецца хутчэй прагнаць нашага брата праз усе форумы, Калізеі, пантэоны, старажытныя і сучасныя палацы і музеі. Турысцкі марафон ніколі не спыняецца — адны наступаюць на пяты другім. Таму і гоніць Віторыо жоўта-чырвоны аўтобус, каб паспець, каб не выбіцца з графіка.
За вокнамі, як разведзены цукар, дрыжаць і павольна плывуць пасмы гарачага паветра. Зноў абапал дарогі мільгаюць высокія макі і буйныя рамонкі. Краявіды нагадваюць нашы крымскія прасторы, толькі паветра сушэйшае і гарачэйшае.
Выскачылі на ўзлобак дарогі, і за сіняватаю смугою паказаліся, нібы рубам пастаўленыя цагліны, дамы новых мікрараёнаў. Здалёк яны нагадваюць ваколіцы нашых гарадоў, што абрастаюць дамамі-блізнятамі, вышэйшымі ці ніжэйшымі, з балконамі або з лоджыямі, аднолькавымі сваёй аднастайнасцю.
Няўжо гэта Рым? Ён насоўваецца на нас сучаснымі ўскраінамі, а далей блішчаць стромкія і круглыя, як шаломы, пазалочаныя купалы сабораў і касцёлаў. За вокнамі мільгаюць вітрыны, газоны, прысады з каштанаў і піній. Вось і шчарбатыя муры гарадской сцяны часоў Нерона, за ёю — старажытны Рым. Нашы галовы, як на шарнірах, ледзь паспяваюць паварочвацца злева направа. Сёння мы пабачым Калізей і форумы, Пантэон і Ватыканскі музей, а цяпер едзем да помніка Гарыбальдзі.
Машыны імчацца адна каля аднае, здаецца, чыркае кузаў аб кузаў. Віторыо вядзе аўтобус без напружання, плаўна тармозіць і адразу зрываецца з месца.
Насустрач віляе нізенькая машынка з вялізнымі, як званы, дынамікамі на даху, на ёй — чырвоны транспарант «Woto Kommunisto!». У Італіі пачалася перадвыбарчая кампанія ў муніцыпалітэт. Віторыо прывітальна махае маленькай агітацыйнай машыне.
— Віторыо, а за якую партыю будзеце галасаваць вы? — пытаюся ў шафёра.
— За самую справядлівую.
— Якая ж гэта партыя?
— Толькі адна, — і памаўчаўшы, — партыя Тальяці.
— А вы камуніст?
Віторыо маўчыць, увагнуў галаву, напружана ўглядаецца ў дарогу, потым нібы апраўдваецца:
— Мой дзед і бацька былі камуністамі. Значыць, і я камуніст, хоць яшчэ і не маю білета.
— Зірніце направа,— перапыняе нашу размову экскурсавод,— гэта сцены Ватыкана, а вунь і сабор святога Пятра.
За сценамі з шэрай цэглы відаць верхавіны дрэў, тэлевізійная вышка, купалы і дахі дамоў, з варот выходзяць маладыя манашкі і манахі ў чорных сутанах, падпяразаных шырокімі раменнымі папругамі. Глядзіш — і не верыцца, што трапіў у другі свет, што ўсё гэта сапраўднае.
Наш аўтобус павольна ўзбіраецца на круты ўзгорак Плацо дэла Равэра. Раптам нешта шарганула з левага боку машыны. Віторыо крута павярнуў управа, спыніўся каля тратуара, выскачыў і пабег назад. Напэўна, ушчуваць парушальніка, вырашылі мы.