Сціхла музыка. Перадышка.
Смех вясёлае талакі.
Крочаць вуліцаю Кедышкі
Маладыя будаўнікі.
Яшчэ ўспыхвае, быццам жар
На кастрышчы,
прыпеўкі рэха:
...Да мяне камісар
На дрызіне ехаў...
— Што ты смуцен, Мікола Бусел?
Добры жарт
За язык не ўкусіць.
До маркотаю назаляць!
...Так далёка да Беларусі —
Нават гусі не даляцяць...
Мо з таго й зажурыўся зямляк,
Хоць звычайна ён усміхаецца,
Кожны дзень пачынаючы так,
Як галоўнае
Пачынаецца.
...Ледзьве скоцяцца,
Як са стрэх,
3 сопак
познія яблыкі зорак,
Залацінка ўзлятае ўверх,
Як на спешным вяселлі
корак.
Багна выдыхне і ўдыхне,
Наспы шырачы, гул грамовы,
Што таіўся ў яе на дне
Ад перыяду ледавіковага.
Край якуцкі — не лепшы край,
Сланнік скрозь ды імхоў заплешыны.
Над пасёлкам песню ўздымай,
Маладой
Грамадой
усцешаны.
Над зямлёй — стыглы пар,
Сіні дым — з-пад колаў.
Верхаводзь, камісар,
Не марудзь, Мікола!
Верхаводзь — не заводзь
Чутую пласцінку...
Наша кроў.
Наша плоць.
Наша
Залацінка.
Тут
Нам
Працаваць,
Віраваць
Маторамі,
I дарогі
ствараць,
I ствараць
Гісторыю.
...Зноўку ў круг,
Перавёўшы дух.
Плешчуць ластаўкамі хусцінкі...
Я без песень тваіх аглух,
Залацінка.
Як за вокнамі павуцінка,
Ты ляціш
у мроіве сноў.
Адгукніся мне,
Залацінка,
Белы ветразь,
тугі ад вятроў.
Мару
з рызыкай заручаюць,
Ёй — за далеч снягоў,
Дзе, пакінутая, залачае
Залацінка
Смутку майго.
8. БЕРКАКІТ
Да пары, калі маманты вымерлі,
3 глыбіні,
Праламаўшы граніт,
На паверхню рвануўся — і вынырнуў
Вугальны кіт
Беркакіт.
Доўга-доўга ляжаў ён, скуты
Зашарэлай лядоўняй-зямлёй.
На яго глядзелі якуты
I здзіўляліся: ой-ёй-ёй!..
А пасля
ля кастра пячорнага
Быў прыдуманы сказ такі:
Каб злавіць гэту рыбу чорную,
Апантаныя, з неба зорнага
Сыдуць волаты-рыбакі...
I яны прыйшлі, апантаныя
Ўтаймавальнікі мерзлаты,—
Узнялася
зямля
фантанамі,
Нібы ў нетрах,
Неўтаймаваныя,
Выгіналі хрыбты
Кіты.
Захісталіся долы ўздыблена,
Чэзлі скалы ў сляпым агні.
Біла доўгім хвастом,
Як рыбіна,
Рэха гулкае ў глыбіні.
...Слухаў рэха ссівелы Берка.
Бачыў: смерч над сопкамі рос.
I сказаў якут:
«Для праверкі
Пакажыце вы мне паперку.
Я не веру, што вы з нябёс.
Ваша сіла — жалезная, злая.
Не пра гэткую
Продкаў сказ.
Я, нашчадак шамана Баркая,
Не пазнаў вас. Не ведаю вас.
Што шукаеце? Што вам трэба?..»
Выйшаў Лебедзеў*,
Сын нябёс:
«Я нядаўна вярнуўся з неба.
Вось і зорку адтуль прынёс».
*Касманаўт Валянцін Лебедзеў быў на БАМе са сту-
дэнцкім будаўнічым атрадам МАІ.
Берка зорку крануў асцярожна,
Пыхнуў люлькай:
«Кажы далей...»
«Неба зорнае вельмі прыгожае.
А зямля прыгажэй.
Даражэй яна сэрцу, ворная,
Трактарамі і танкамі змораная.
Дрэмле хлеб і жыццё ў раллі...
I шляхі нашы, трасы зорныя,
Па зямлі ідуць, па зямлі.
Вінаваты хіба араты,
Што пад плугам баліць яна?..»
Зноў якут ціха зорку пакратаў,
Пыхнуў люлькай:
«Не вінаваты...
Вось у гэтым якраз віна.
Я, нашчадак шамана Баркая,
Да нябёс не дарос... не дастаў.
Думаў: час скрозь мяне працякае...
Рыба плавае... птушка лятае...
Для чаго ўсё? — сябе я пытаў.
Дзеля хвілі, каб жыў я, Берка?..
I не мог я спаць па начах:
Гляну ў Берку, нібы ў люстэрка,
Б'юся з Беркам на кулаках.
Доўга біўся... Нарэшце дазнаўся,
Зразумеў сівой галавой:
3 кім бы я за жыццё ні змагаўся —
Я адчайна змагаўся з сабой.
Сілы ў кожным з нас больш, чым даверу...
Ды з'явіліся мы на зямлі
Не душыць яе дымам шэрым,
Не на беркаўцы
золата мераць,—
А каб рыбы і птушкі жылі».